Praktyka modlitwy wśród pierwszych chrześcijan

[1] Por. Ignacy Antiocheński, Do Kościoła w Smyrnie, 11, 1-3. Hermas, Pasterz, Widzenie 2,5,1-3.

[2] Męczeństwo św. Polikarpa, 7-8, tłum. A. Świderkówna, OŻ 9, Kraków 1988, s. 193.

[3] Męczeństwo św. Perpetuy i Felicyty, 18, tłum. A. Malinowski, OŻ 9, Kraków 1988, s. 264.

[4] Szerzej zob. A. Malinowski, Modlitwy męczenników, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, 8(1981), s. 109-114.

[5] Szerzej zob. A. Bober, Modlitwa patrystyczna, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, 8(1981), s. 77-83.

[6] Szerzej zob. A. Żurek, Inicjacja w Kościele starożytnym, Kraków 2019, s. 83-85.

[7] Zob. Św. Augustyn, Kazanie 58,1.

[8] Por. Św. Augustyn, List 130.

[9] Por. Tertulian, dz. cyt., 26.

[10] Por. Tradycja apostolska, 25.

[11] Por. Mt 6,7nn; Łk 11,1nn.

[12] Szerzej zob. S. Longosz, Znak krzyża świętego w życiu starożytnych chrześcijan, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, 8(1981), s. 228-230.

[13] Tradycja apostolska, 42, tłum. własne.

[14] Św. Augustyn, Kazanie 58,13, tłum. własne.

[15] Szerzej zob. M. Starowieyski, Nowy słownik wczesnochrześcijański, Poznań 2018, s. 805.

[16] Por. Św. Augustyn, Objaśnienia Psalmów, 37,14.

[17] Por. Didaché, 8,3.

[18] Szerzej zob. S. Kalinkowski, Czas i miejsce modlitwy starochrześcijańskiej, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, 8(1981), s. 105.

[19] Tertulian, O modlitwie, 25, tłum. E. Stanula, PSP 5, Warszawa 1970, s. 130.

[20] Por. Orygenes, O modlitwie, 12,2.

[21] Św. Bazyli Wielki, Homilia na cześć męczennicy Julitty, 3, tłum. J, Naumowicz, w: Filokalia. Teksty o modlitwie serca, Tyniec 1998.

[22] Klemens Al., Wychowawca, II,79, tłum. M. Szarmach, Toruń 2012, s. 133.

[23] Por. Tradycja apostolska, 41.

[24] Św. Cyprian, O Modlitwie Pańskiej, 4, tłum. A. U. Korab, w: H. Pietras (opr.), Odpowiedź na Słowo, Kraków 1993, s, 63.

[25] Por. Orygenes, O modlitwie, 31,4-5.

[26] Rozważając uwagi Ojców Kościoła dotyczące miejsca modlitwy, zwłaszcza tych z II – IIIw., należy uwzględnić fakt, że wtedy chrześcijanie również na modlitwę publiczną gromadzili się w domach prywatnych. Zatem uwagi te mogą odnosić się również do tej sytuacji. 

[27] Por. Tertulian, dz. cyt.,13-17.

[28] Jak można wnioskować z tekstu, siadanie po modlitwie było praktykowanie w kulcie pogańskim.

[29] Por. Tertulian, Apologetyk, 16; Klemens Al., Kobierce, VII,7,43; Orygenes, O modlitwie, 32.

[30] Pliniusz Młodszy, List 10,96, tłum. A. Świderkówna, w: M. Starowieyski (red.), Pierwsi świadkowie, OŻ 10, Kraków 1998, s. 362.

[31] Didachè, 14,2, tłum. A. Świderkówna, w: M. Starowieyski (red.), Pierwsi świadkowie, OŻ 10, Kraków 1998, s. 39.

[32] Św. Cyprian, jw.

[33] Szerzej zob. A. Bober, art. cyt., s. 94.

[34] Św. Grzegorz z Nyssy, Homilie o Modlitwie Pańskiej, 1,1, tłum. W. Kania, „Vox Patrum” 6(1986), z.1,s. 667.