Masada

Bezpośrednio za murem oddzielającym pałac pół­nocny od pozostałych zabudowań twierdzy znajdował się stosunkowo niewielki plac. Po jego południowej stronie wybudowano rzymskim zwyczajem publiczną łaźnię. Był to budynek o długości 10,5 m oraz szero­kości 9 m, zawierający wszystkie tradycyjne elementy rzymskiej łaźni. Największe i najefektowniejsze po­mieszczenie stanowiło tzw. caldarium^[6]. Charaktery­zowało się ono długością 5,5 m oraz szerokością 5,2 m. Grubość jego ścian wynosiła 2,4 m. Caldarium nakryte zostało sklepieniem beczkowatym. Ogrzewane było systemem podpodłogowego ogrzewania, zwanym hypocaustum^[7], składającym się z grubej podłogi z ce­gły, na której zbudowano 200 okrągłych i kwadratowych kolumienek. Podłogę nad hypocaustum tworzyła mozaikowa posadzka ułożona techniką opus sectile^[8]. Ściany pomieszczeń łaźni zostały otynkowane i poma­lowane. Na północ od łaźni znajdował się duży, wyło­żony mozaikową posadzką dziedziniec o długości 17 m i szerokości 7,5 m. Służył on najpewniej jako apodyterium^[9].
Pierwszy blok położony na południe od łaźni skła­da się z jedenastu pomieszczeń, z których każde cha­rakteryzuje się długością 24,5 m oraz szerokością 3,5 m. Pomieszczenia te prowadzą na centralny korytarz rozdzielający oba kompleksy. Drugi z kompleksów ma­gazynowych, położony nieco na wschód od łaźni, skła­dał się z czterech pomieszczeń o długości 18 m i sze­rokości 3,3 m. Podczas prac wykopaliskowych we wnę­trzach magazynów odkryto różnego rodzaju pojemniki i naczynia. Każde pomieszczenie magazynowe prze­znaczone było dla konkretnej grupy artykułów. W in­nym pomieszczeniu znajdowały się naczynia z oliwą, w innym z winem, a jeszcze w innym z mąką. Ściany obu budynków magazynowych zbudowane były z kamien­nych płyt. Podłogę magazynów pokryto grubym gip­sem. Dach składał się z masywnych żerdzi pokrytych stwardniałym tynkiem.
Zabudowania administracji tworzą kompleks czterech budynków położonych na zachód od południowego kom­pleksu magazynowego. Stanowi go budynek o długości 27,5 m oraz szerokości 23 m. Obiekt ten nie odbiega pod wzglę­dem rozplanowania od pozostałych budowli z czasów He­roda w Masadzie. Charakteryzuje się on dużym otwartym dziedzińcem otoczonym wieloma pokojami, od południa biegnącymi podwójnym rzędem. Od strony zachodniej i południowej przylegają do niego trzy duże magazyny. Na południe od tego gmachu znajdował się kolejny budynek o długości 31,5 m oraz szerokości 10,5 m. W budynku tym, podobnie jak we wcześniej omawianym obiekcie tworzą­cym kompleks administracyjny, dwupokojowe najczęściej mieszkanka z niewielkim przedsionkiem skupione były wokół wewnętrznego dziedzińca. W centralnej części du­żego dziedzińca archeolodzy odsłonili relikty niewielkiego budynku z podwyższeniem w części przedniej. Prawdopo­dobnie mieściły się tam koszary^[10].
W zachodniej części twierdzy Masada, na południo­wy zachód od budynku określanego jako koszary, zloka­lizowany jest duży kompleks, który przez izraelskich ar­cheologów został nazwany pałacem zachodnim. Jest to największy budynek w obrębie twierdzy. Jego powierzch­nia zabudowy wynosiła blisko 4000 m². Usytuowany był w centralnej części zachodniej ściany kazamatowej, obok głównej bramy prowadzącej w kierunku Judei i Jerozoli­my. Było to centrum zarządzania twierdzą.
Kompleks pałacu zachodniego ma długość 64 m oraz szerokość 46 m. Zespół ten składa się z trzech części. Pierwsza to blok południowo-wschodni, pełniący funk­cję rezydencji króla. Budynek ten miał długość 30,5 m oraz szerokość 23 m. W bloku południowo-wschodnim był centralnie położony dziedziniec o długości 11 m i szerokości 9 m, pod którym znajdował się duży zbior­nik na wodę o pojemności 37 m³.

---------------------------

[6] Caldarium - pomieszczenie w termach rzymskich, zawierające ba­sen z gorącą wodą.
[7] Hypocaustum - rzymski system centralnego ogrzewania polegający na umieszczeniu pod posadzką odpowiednich pomieszczeń, dla kanałów, którymi przechodziło ciepłe powietrze. Gazy uchodziły kanałami znajdu­jącymi się w ścianach, które równocześnie podgrzewały (Pevner H., Fleming J., Honour H., 1997,160).
[8] Opus sectile - technika kompozycji mozaikowych polegająca na ukła­daniu różnych wzorów wyłącznie z kwadratowych, prostokątnych, rombo­idalnych i okrągłych kamieni rozmaitej barwy (Negev A., 2002, 319).
[9] Apodyterium - pomieszczenie w rodzaju szatni, występujące w grec­kich gimnazjonach i rzymskich łaźniach.
[10] A. Negev, Encykopedia archeologiczna Ziemi Świętej, 280.