Podbój Kanaanu – fakt historyczny czy legenda?

Kilka słów o Filistynach

Filistyni to jeden z Ludów Morza – prawdopodobnie pochodzący z Krety. Pierwsza fala ich inwazji na Egipt (od zachodu, czyli od strony Libii) została odparta. Do kolejnej doszło na początku XII w. p.n.e., w pierwszych latach panowania Ramzesa III. Tym razem Ludy Morza podążały od północy i wschodu i dotarły aż do granic Egiptu (ZOBACZ:. przebieg inwazji na mapie). Wydarzenia te opisuje inskrypcja i reliefy na ścianach świątyni grobowej tego faraona w Medinet Habu, wspominające o zwycięskim pochodzie Ludów Morza (w tym Filistynów) i wymieniające pokonane przez nich kraje: Chetytów, Cylicję, Anatolię, Cypr i kraj Ammuru (płd. Syria). W dwóch wyprawach Ramzes III pokonuje jednak napastników (1190 r. p.n.e.).


Pentapolis filistyńskie

Księga Jozuego wymienia pięć miast zajmowanych przez Filistynów, są to: Gat, Gaza, Aszdod, Ekron i Aszkelon (Joz 13,3). Czy ta informacja jest prawdziwa?

Papirus Harris I wspomina, że Ramzes III pokonanych Filistynów osadził w twierdzach na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Cytując:

"Pobiłem Danajen na ich wyspach, podczas gdy Szekeszów i Filistynów zamieniłem w popiół. Szardana i Weszeszów morza zamieniłem w nieistniejących, wszystkich pojmałem i przywiodłem w niewolę do Egiptu jak piasek morskiego wybrzeża. Osadziłem ich w twierdzach, związanych w moje imię. Ich oddziały liczyły sto tysięcy. Przyznałęm im roczne porcje odzieży i żywności ze skarbców i spichlerzy." ^[9]

Potwierdza to Onomastikon Amenemope z końca XII w., który informuje o osadzeniu Filistynów w miastach zachodniego Kanaanu (Aszdod, Aszkelon, Gaza). Musiało to nastąpić między 8 rokiem panowania Ramzesa III, a rokiem 1150 p.n.e., oznaczającym koniec egipskiego panowania nad Palestyną.

Co na to dane z wykopalisk prowadzonych w wymienionych miastach, oraz dwóch kolejnych, które dodaje Stary Testament?

Gat obecnie utożsamiane jest z Tel el-Safi. W tej lokalizacji znaleziono ślady osadnictwa od 3000 do 587 r. p.n.e. Kanaanejskie Gat zostało spalone na początku XII w. p.n.e. Istotne są kolejne znaleziska, z końca okresu żelaza I (połowa XI w. p.n.e.) – znalezione naczynia wotywne i zakrzywione noże są dobrze znane z innych obszarów zamieszkałych przez Filistynów.



Badania archeologiczne w Gat nadal trwają, a ich organizatorzy planują je na kolejną dekadę.

Gaza, jak wiele innych miast, była wspominana w wykazie Totmesa III i listach amarneńskich. Niestety – dostępna wiedza na temat tego miasta pochodzi ze źródeł pisanych, nie ma badań archeologicznych.

W Aszdod miasto z okresu późnego brązu zostało spalone – przejście epoki żelaza znaczy gruba warstwa popiołów. Po okresie przejściowym, najprawdobniej na początku XII w. miasto zostało zasiedlone przez Filistynów (potwierdzają to bogate znaleziska, m.in związane z kultem czy pieczęcie) i pozostawało pod ich panowaniem kilkaset lat.

W Ekronie (obecne Tel Mikne, Chirbet el Mukanna) znaleziska archeologiczne potwierdzają ciągłość zamieszkania przez całą epokę brązu i żelaza – do zburzenia około 701 r. p.n.e. W ruinach znaleziono liczne przykłady ceramiki mykeńskiej i filistyńskiej.

W końcu Aszkelon (Tell el-Hadar). Miasto z pewnością istniało w okresie późnego brązu – potwierdzają to zarówno świadectwa pisane, jak i wykopaliska. Filistyni przybyli do Aszkelonu – jak twierdzi David Schloen ^[10] - około 1175 r. p.n.e. Ich obecność potwierdziły m.in . znaleziska ceramiczne.