Podbój Kanaanu – fakt historyczny czy legenda?

Podbój Zajordania

Pierwsze zdobyte miasto, to Chorma, miasto króla Aradu. Kolejne miejsce, w którym wykopaliska archeologiczne, jak się wydaje, podważają Biblię. Z pewnością odnaleziono w tym miejscu ślady osadnictwa we wczesnym brązie (koniec III tysiąclecia p.n.e., czyli jeszcze przed czasami Patriarchów) - i kolejne znaleziska to dowody zasiedlenia w okresie Zjednoczonego Królestwa . Według tych danych w czasie podboju Kanaanu Chorma nie istniała, i to nie istniała już od wielu stuleci. I wszystko byłoby dobrze, gdyby nie inskrypcje. Miasto jest wspomniane w egipskich tekstach złorzeczących2, datowanych na XX-XVIII w. p.n.e. i najprawdopodobniej również w protosemickich inskrypcjach znalezionych w Sarabit el-Chadim i datowanych na połowę II tysiąclecia.

Sarabit el-Chadem – osada górnicza, kopalnie turkusu i ośrodek wydobycia miedzi na środkowym Synaju. Jednym z najważniejszych znalezisk z tego miejsca jest 25 statuetek, datowanych na około 1500 r. p.n.e. i zawierających inskrypcje w języku protosemickim (najstarsze pismo semickie).

Wspomnienia w takich zapisach (zwłaszcza w tekstach złorzeczących, trudno uwierzyć, żeby Egipcjanie rzucali klątwę na wroga, który... nie istniał) świadczy o istnieniu i znaczeniu miasta w okresie, z którego nie pozostał nawet ślad. Czy to błąd lokalizacji, czy zniszczenia nie pozwalają odkryć pozostałości? Pytanie pozostaje bez odpowiedzi...

Teksty złorzeczące – zbiór dokumentów egipskich z XX-XVIII w. p.n.e.. Na glinianych skorupach lub figurkach zapisano imiona władców, nazwy państw, miast i grup etnicznych oraz odnoszący się do nich tekst klątwy.

Oczywiście – żadna z tych inskrypcji nie dotyczy XIII w. p.n.e. i nie jest dowodem istnienia miasta w tym czasie. Niemniej obie kwestionują znaczenie przesłanki, jaką mógłby stanowić brak znalezisk.

Kolejne miasto, na temat którego istnieją dane archeologiczne, to Cheszbon (Tel el-Hesban). Prace wykopaliskowe w tym miejscu rozpoczęto w 1968 r. (S. Horn) i trwały do 2004 r. Wyniki pierwszych prac wykazywały, że obwarowane miasto pojawiło się tam dopiero pod koniec VIII w. p.n.e., wcześniej mogło istnieć jedynie obozowisko lub niewielka osada. Według końcowego raportu w pięciu kolejnych warstwach z epoki żelaza stwierdzono ślady osadnictwa od XII do V w. p.n.e. Nie znaleziono osady z późnego brązu, chociaż stwierdzono ślady zamieszkiwania tego obszaru również w epoce brązu.

Wirtualną podróż po wykopaliskach w Cheszbonie można odbyć tutaj:




Jerycho

Miasto, którego dotyczą największe dyskusje i wątpliwości. Miało mury czy nie? Jozue miał szansę je zdobyć, czy padło wcześniej?

Osadnictwo na tym terenie trwało od tysięcy lat. Pomijając osadnictwo sprzed epoki brązu – wykopaliska archeologiczne odsłoniły w Tel es-Sultan trzy mury obronne z różnych czasów. Jeden z nich (określany jako mur A) został zniszczony przez trzęsienie ziemi i ogień.



Pierwsza datacja wszystkich trzech murów została dokonana przez prof. J. Garstanga w 1936 r. – określa ona mur C na lata 2000-1800 p.n.e., mur B na 1800-1600 p.n.e. i wreszcie mur A – na rok 1400 p.n.e.. Zniszczenie tego ostatniego łączono z podbojem miasta przez Jozuego. We współczesnych koncepcjach teoria ta była do niedawna jeszcze wspominana.

Obecnie jednak powszechnie przyjmowana jest datacja Kathleen Kenyon z lat 50. XX w., która przypisała mury A i C do epoki wczesnego brązu (3200-2200 p.n.e.), przy czym mur A miał być wcześniejszy, natomiast mur B miał otaczać miasto w epoce środkowego brązu i runął około 1560 r.