Podbój Kanaanu – fakt historyczny czy legenda?

Czy można uznać podbój Kanaanu za fakt historyczny?

Istnieje wiele faktów archeologicznych, które to potwierdzają.

Kierunek zasiedlania ziem Palestyny przez wkraczające ludy, początkowo półkoczownicze, ale szybko przechodzące do osiadłego trybu życia, zdaje się zgadzać z drogą Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej (Negew, Zajordanie, dopiero wzgórza Judei) i ideą zawartą w Biblii (objęcia w posiadanie danej sobie ziemi).

Ostateczny upadek kultury kanaanejskiej na przełomie XIII/XII w. p.n.e. i pojawienie się nowego osadnictwa jest faktem. Z obrazu archeologicznego i dostępnych źródeł pisanych wyłania się – choć miejscami ubogi i niepewny – obraz tętniącego życiem i bogatą kulturą regionu. Ulega on zniszczeniom, częsciowo kończącym osadnictwo na danym terenie, częściowo w miejscach miast rozwijają się kolejne, uboższe osady.

Na upadek kultury Kanaanu w XIII/XII w. p.n.e. złożyło się kilka faktów: podboje egipskie, trwające od kilku stuleci i nadejście Izraela od południa i wschodu, a dzieła dopełniło na początku XII w. p.n.e. wejście od północy i wybrzeża Morza Śródziemnego Ludów Morza (m.in. Filistynów). Jak pisze abp. Stanisław Gądecki:

"nie wydaje się możliwe dosłowne potwierdzenie opisu biblijnego, w jaki miało się to [podbój Kanaanu – przyp.] dokonać Zważywszy na to, że według świadectw archeologicznych miejscowości kanaanejskie były burzone w różnym czasie, należy widzieć okupowanie Kanaanu jako dłuższy proces, a nie owoc jednej kampanii, zakończonej jeszcze za życia Jozuego."^[11]

Pośrednio potwierdza to również Księga Sędziów (Sdz 1-2), wspominająca o walkach z Kanaanejczykami i współistnieniu z nimi już po śmierci Jozuego. Wydaje się jednak również, że wobec wielości potwierdzających (bądź nie wykluczających takiego przebiegu zdarzeń) świadectw archeologicznych należy uznać opis biblijny podboju Kanaanu za w dużym stopniu potwierdzony (choć nie dosłownie).

Dalszych argumentów za lub przeciw dostarczą zapewne kolejne prace wykopaliskowe, jak (będące na ukończeniu) wykopaliska w Tel el-Zayit (hipotetyczna Libna) czekające na dokończenie w Tel el-Hesi (Eglon) Megiddo, Gat, czy wręcz rozpoczęcie (Tel el-Rumejde, Hebron). Wiele miast należy jeszcze odnaleźć lub potwierdzić hipotetyczną lokalizację.

-------------------------------------------------

Przypisy:

[1] Thomas Schneider: Leksykon faraonów. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001., s. 182
[2] Stanisław Gądecki, bp: Archeologia biblijna. Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum, 1994; Avraham Negev (red): Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świetej. The Jerusalem Publishing House, 2000; wydanie polskie: Wydawnictwo Da Capo, 2002.
[3] Georges Roux: Mezopotamia. Wydawnictwo akademickie Dialog, 2003.
[4] Avraham Negev (red), dz. cyt.
[5] Tamże.
[6] Tamże.
[7] Tamże.
[8] Tamże.
[9] Stanisław Gądecki, bp, dz. cyt., t. I. s. 255
[10] David Schloen: Recent discoveries at Ashkelon :.
[11] Stanisław Gądecki, bp, dz. cyt.

 

Pozostałe źródła:

Madaba Plains Project, strona internetowa projektu badawczego :.

Wood BG: Has the biblical city and story of Jericho been verified? :.

Wood BG, Byer G: Is the Bible accurate concerning the destruction of the walls of Jericho? :.

Is Bryant Wood's chronology of Jericho valid? - streszczenie artykułu opublikowanego w The Biblical Chronologist 1996, 2(3). :.

What is the missing millennium discovery? – streszczenie ksiażki Aardsma GE: A New Approach to the Chronology of Biblical History from Abraham to Samuel. :.

Wykaz znalezisk dokonanych przez K. Kenyon w Jerychu, wykonany na podstawie: Kenyon KM, Holland TA: Excavations at Jericho, Vol. 5. Jerusalem, British School of Archaeology, 1983. :.

Zeitah Excavations, strona internetowa projektu badawczego :.

The Megiddo Expeditions, strona internetowa projektu badawczego :.

Gath Archeological Project, strona internetowa projektu badawczego :.