Mojżesz, Synaj i Dekalog

Jakie na przykład?

Współczesne badania próbują znaleźć odpowiedźna wiele pytań. Na ile opis przymierza synajskiego faktycznie przypomina strukturą przymierza hetyckie, a ile we współczesnych rekonstrukcjach jest dobrej woli uczonych? Czy przymierze biblijne bardziej jest zbliżone do umów hetyckich z XIII wieku przed Chr., czy do dokumentów asyryjskich pochodzących z VIII i VII wieku przed Chr.? Skąd Hebrajczycy znali sposoby zawierania przymierza charakterystyczne dla terenu Mezopotamii? Czy informacje na ten temat trafiły do Palestyny za pośrednictwem Amorytów, czy pochodzą bezpośrednio od Hetytów (wg niektórych świadectw Hetyci przebywali przez pewien czas w Palestynie, Abraham kupiłnawet pole według praw hetyckich; por. Rdz 23). No i najważniejsza kwestia sporna... Niektóre przymierza były zawierane między równymi partnerami, inne miały charakter niesymetryczny: mniejsze państwo stawało sięwasalem większego, zwierzchnik brał pod swoje skrzydła podwładnego. Wobec tego który model należy przenieść na grunt tekstów biblijnych, by metafora teologiczna przymierza zachowała swążywotność? Wszak nie można przecież sądzić, iż relacja istniejąca między Bogiem a człowiekiem jest relacją partnerską równego z równym...

Prawo i Dekalog

Wróćmy do tekstu Księgi Wyjścia. W jaki sposób to wszystko, co powiedzieliśmy do tej pory, pozwala nam lepiej zrozumieć dziesięć przykazań?

Nie będziemy mówić o poszczególnych przykazaniach, natomiast chciałbym, byśmy zrozumieli naturę i wewnętrzną logikę Dekalogu — coś, co można uchwycić jedynie, czytając przykazania jako fragment Księgi Wyjścia i całego Pięcioksięgu. By to było możliwe, na początku trzeba powiedzieć dwie istotne rzeczy. Po pierwsze, dwie kamienne tablice z Dekalogiem w Biblii nazwane są tablicami Świadectwa (Wj 31,18; 32, 15; 34,29). Zwróciłeś kiedyś na to uwagę?

Szczerze mówiąc, nie...

No więc właśnie... Wszyscy doskonale wiedzą, że przykazania to słowa, które sam Bóg skierowałdo zgromadzenia Izraela. Napisał je na dwu tablicach kamiennych i dał mi je - powie Mojżesz, zwracając się do ludu (por. Pwt 5,22). Ale mało kto zwraca uwagęna to, że Biblia nazywa kamienne tablice tablicami Świadectwa.

Co znaczy takie określenie?

To, że przykazania są świadectwem przymierza. Są częścią przymierza — to dlatego potem zostały złożone w Arce Przymierza (por. Wj 25,16; 40,1-3) i stały się najcenniejszym skarbem narodu wybranego. W Biblii Dekalog pojawia się dwa razy: w Wj 20,2-17 i w Pwt 5,6-21. Pierwszy zapis jest częścią opisu teofanii na Synaju. Ten opis został przerwany w Wj 19,10-25, ale później jest kontynuowany w Wj 20,18-21. I właśnie na początku tej drugiej części mamy Dekalog. Możemy go zrozumieć tylko i wyłącznie w kontekście przymierza, które — jako wydarzenie historyczne — wraz z wyjściem z Egiptu daje początek historii Izraelitów! To pierwsza ważna rzecz...

A druga?

W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy, że Dekalog streszcza i ogłasza Prawo Boże. Dekalog to trzon Prawa. Mówiąc bardziej obrazowo, moglibyśmy powiedzieć, że dziesięć przykazań to jakby część reprezentatywna całego Prawa Izraela. Z kolei — jak pamiętasz — Izraelici słowem Prawo nazywajątakże pięć pierwszych ksiąg Biblii.

Pięcioksiąg jest Prawem spisanym, prawda?

Zgadza się. Więc, by zrozumieć naturę Prawa — w tym także Dekalogu — i by móc odpowiedzieć sobie na pytanie, czym ono właściwie jest, musimy zajrzeć do... samego Prawa. Sięgniemy do bardzo interesującej analizy struktury Pięcioksięgu, zaproponowanej przez E. Zengera i J.L. Ska, a następnie spróbujemy odpowiedzieć sobie na pytanie, gdzie Prawo ma swe źródło, czyli co jest uzasadnieniem wszystkich norm zawartych w Dekalogu i w innych miejscach Pięcioksięgu.