Mojżesz, Synaj i Dekalog

Przypomnijmy: Prawo, czyli Tora, to pięć pierwszych ksiąg Biblii: Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb i Księga Powtórzonego Prawa.

Dawniej dominował pogląd, że księgi te powinny być czytane jako autobiografia Mojżesza. To oczywiście stanowiło podwójny problem: po pierwsze, Mojżesz pojawia się dopiero w Księdze Wyjścia, a nie w Księdze Rodzaju, a po drugie, ostatni rozdział Księgi Powtórzonego Prawa wspomina o śmierci przywódcy Izraela, więc Mojżesz sam nie mógł napisać tego fragmentu. Dziś przeważa opinia, że pięć pierwszych ksiąg Biblii to opowieść o wędrówce Izraela do Ziemi Obiecanej — wędrówce, która jest nie tylko faktem historycznym, ale przede wszystkim wydarzeniem duchowym. I właśnie jako duchowe pielgrzymowanie przekracza ramy historii: swym początkiem sięga do samych początków świata, następnie staje się wydarzeniem historycznym — wędrówką z Egiptu do Kanaanu, ale ostateczny cel tej wędrówki znowu wykracza poza czas i przestrzeń i kieruje człowieka ku ostatecznej ziemi obiecanej. Jeżeli dane geograficzne każdej z ksiąg potraktujemy jako uporządkowaną sekwencję, wówczas zobaczymy, że w samym centrum wędrówki znajduje się góra Synaj.

Księgi Prawa zostały więc uporządkowane koncentrycznie. Centrum stanowi Księga Kapłańska. Księga Rodzaju i Księga Powtórzonego Prawa to jakby zewnętrzna rama: na początku i na końcu wędrówki Bóg zwraca siędo dwóch największy bohaterów Pięcioksięgu — Abrahama i Mojżesza — i mówi im o obietnicach ziemi i potomstwa, czyli o tym, co jest celem wędrówki. Ciekawa jest tu gra słów widzieći ukazać.

Zakończenia obydwu ksiąg opiera się na identycznym schemacie literackim.