Barnaba

Według Dz 4,36-37 lewita z Cypru imieniem Józef, który został członkiem wspólnoty wczesnochrześcijańskiej w Jerozolimie i otrzymał od apostołów przydomek Barnaba (hebr., „syn zachęty”). Jako Żyd z diaspory (tzn. urodzony poza Palestyną), który mógł przybyć do Jerozolimy w związku ze swoimi powiązaniami kapłańskimi, był kuzynem Jana Marka (Kol 4,10) i wkrótce stał się jednym z przywódców w Kościele. Według Dz 9,27 przedstawił apostołom w Jerozolimie Szawła (Pawła), jako greckojęzycznego Żyda i wyznawcę Jezusa, co sugeruje, że autorowi tej księgi była dobrze znana orientacja Barnaby w działalności ruchu chrześcijańskiego w Syrii, gdzie Szaweł stał się chrześcijaninem.

Po prześladowaniu, jakie w Jerozolimie spotkało hellenistów (judeochrześcijan, których językiem ojczystym był grecki), Barnaba pojawił się w Antiochii nad Orontesem jako przedstawiciel Kościoła jerozolimskiego (Dz 11,19-26). Tu potwierdził działalność misyjną i pracował z Pawłem jako jego starszy towarzysz bądź przełożony misji chrześcijańskiej w Syrii-Cylicji. Dzieje Apostolskie podają, że z Pawłem w czasie głodu przywieźli do Jerozolimy jałmużnę ofiarowaną przez braci z Antiochii (Dz 11,27-30; 12,25). Jeśli dane w Dz są ścisłe, Barnaba musiał mieć wpływ na ukształtowanie się teologicznych poglądów Pawła (ale por. Ga 1,13-17). Teksty Pawła pozwalają wnosić, że Barnaba był jego towarzyszem w pracy apostolskiej (1 Kor 9,3-6; por. Dz 14,4.14). Dzieje Apostolskie też podają, że zarówno Paweł, jak i Barnaba zdecydowali się na zarobkowanie na własne utrzymanie jako rzemieślnicy, choć ich rodziny miały wystarczające środki materialne (por. Dz 4,36; 23,16).

Według Dz Paweł i Barnaba pracowali razem w czasie podróży misyjnej na Cypr i w rejon Ikonium w Azji Mniejszej (Dz 13,1-14,28), razem pojawili się na naradzie w Jerozolimie (Dz 15,1-35), ale potem poróżnili się i rozdzielili nie mogąc dojść do porozumienia w kwestii czy Jan Marek ma im towarzyszyć w drugiej podróży misyjnej (Dz 15,36-41) skoro przedwcześnie wycofał się z pierwszej (13,13). Nie wiadomo dokładnie, jaką rolę odegrał Barnaba w sporze antiocheńskim, dotyczącym kwestii, czy wierzący obrzezani i nieobrzezani mogą wspólnie zasiadać do stołu (Ga 2,11-14). Według Dz 15,1-35, Barnaba był zdecydowanym obrońcą niezobowiązywania nawróconych pogan do obrzezania. Miał jednak wielki szacunek dla Piotra i w dyspucie z Pawłem był po jego stronie (i Marka).

Dz 11,24 mówią o Barnabie, że był „człowiekiem dobrym i pełnym Ducha Świętego i wiary”. Pewne tradycje pozakanoniczne uważają go za autora Listu do Hebrajczyków. Jest mu też przypisywany List Barnaby, choć faktycznie pochodzi on z II w.

(za: EB)