Jezus w Indiach

Ujawnienie oszustwa dokonanego przez Notowicza nie zniechęciło innych do podążenia ku Hemis, by tam szukać cennego rękopisu^_[8]. Profesor Nicholas Roerich, malarz i archeolog-amator, podróżując w latach dwudziestych XX wie­ku po Ladakh, był przekonany, że odkrył ślady Żywotu świę­tego Issy. Niestety, na podawanych przezeń przykładach za­czerpniętych z przekazów ludowych nie można polegać, jako że pierwsza część jego pracy została wyjęta dosłownie z roz­działów 5-13 Żywotu świętego Issy Notowicz (są to tylko wyrywki, jednak kolejność wersów nie uległa zmianie). Dalej następuje „inna wersja" (s. 93-94) zaczerpnięta z rozdziału 16. Ewangelii Wodnika Dowlinga.
Istnieje pewne prawdopodobieństwo, że to entuzjaści z Europy rozpowszechnili te opowieści w Ladakh, tak że zdążyły one zakorzenić się w ludowych wierzeniach. Do­słowne jednak cytaty umieszczone w pracy Roericha suge­ruj ą raczej, iż użył ich jedynie dlatego, że mu się spodobały. Miał on naturę romantyczną i - jak się wydaje - nie przy­wiązywał zbyt wielkiej wagi do istotnych faktów. Legendę o pobycie Jezusa w Indiach pielęgnuje dziś głównie ruch Ahmadiyya^_[9], wzmiankowany już w związku z Listem esseńczyka. Ruch ten, nieakceptowany przez orto­doksyjny islam, choć występujący sporadycznie w krajach muzułmańskich, znalazł znaczącą liczbę zwolenników na Zachodzie. Obydwa jego odłamy (z głównymi ośrodkami w Lahore oraz w Rabwah) mają swoje meczety w Londynie i prowadzą ożywioną działalność wydawniczą^_[10].

---------------------------------------------

[8] W kwestii nowego wydania z roku 1926 zob. Goodspeed, dz. cyt., s. 14. Nicholas Roerich opisał swą podróż w Altai-Himalaya, A Travel Diary, Jarrolds, London 1930, s. 89-94, 114, 118n. Jego syn George N. Roerich opisał tę samą podróż w Trails to Inmost Asia, Yale University Press, New Haven 1931, gdzie kilkakrotnie wymienia klasztor Hemis (s. 20,27,30), brak jednak wzmianki o Notowiczu.
[9] Zob. pouczający artykuł Wilfreda Cantwella Smitha, Ahmadiyya w: Encydopedia of Islam, wyd. 2, Leiden & Co., London 1960, s. 301-303.
[10] Legenda ruchu Ahmadiyya opowiadająca o tym, w jaki sposób Je­zus przeżył ukrzyżowanie, zbiegł do Indii i tam zmarł, rozprzestrzenia się po świecie za sprawą misjonarzy owego ruchu oraz jego publikacji. Bo­dajże jedyną książką ujmującą temat tej legendy z historycznego i kry­tycznego punktu widzenia jest krótka, opublikowana w Szwecji praca au­tora niniejszego opracowania pt. Jesus i Kashmir, Proprius, Stockholm 1981. Prace wydawane przez ruch Ahmadiyya pełne są nieporozumień i poważnych nieścisłości. Własny punkt widzenia Ahmad przedkłada w pra­cy Jesus in India, The Ahmadiyya Muslim Foreign Missions Department, Rabwah, Pakistan [bdw, przedmowa 1962]. Książka ta została po raz pierw­szy wydana w języku urdu w roku 1899 pod tytułem Masih Hindustan mein. Ahmad rozwinął swe dowodzenie w wydanej w 1902 roku po arabsku książce zatytułowanej Al-Huda. Argumentację Ahmada podjęli jego uczniowie. W czerwcu 1978 roku odbył się w Londynie kongres poświę­cony tym właśnie zagadnieniom; referaty tam wygłoszone ukazały się w książce Truth about the Crucifixion, The London Mosque, London 1978. Teksty te omawiają rozmaite hipotezy dotyczące zarówno sposobu prze­życia Jezusa, jak i Jego rzekomych podróży do Kaszmiru. Legenda zain­spirowała również kilku ludzi Zachodu, na przykład Andreasa Faber-Kaisera, autora książki Jesus Died in Kashmir, który przyjmuje legendę bez zastrzeżeń, nie będąc nawet członkiem ruchu Ahmadiyya.