Ofiary w judaizmie

Etymologia ta wskazywać miałaby na motyw dopełnienia ślubów. Inni odwołują się do rzeczownika szelem ('całkowitość'), uzasadniając nazwę faktem, że po złoże­niu ofiary następowała „całkowita", czyli kompletna, bo złożona również z owoców i wina, uczta ofiarna^[16]. Wydaje się jednak, że najbardziej uzasadnione jest określenie wskazujące na po­kój: składający ofiarę okazuje się przyjacielem Jahwe i umacnia z Nim relację pełną pokoju wynikającego z przestrzegania prze­pisów Tory^[17]. Ideę tę zawiera silne przekonanie mieszkańców starożytnego Bliskiego Wschodu, iż uczta jest wyrazem pokoju pomiędzy współbiesiadnikami. W tym wypadku gospodarzem był sam Jahwe, a ofiarujący - gościem zaproszonym do stołu. Księgi prorockie widzą w tej uczcie zapowiedź eschatologicznej uczty królestwa mesjańskiego.
Ten typ ofiar odgrywał niebagatelną rolę w życiu jednost­ki, zarówno w dni świąt nakazanych przez Prawo (1 Sm 1,2-4; Pwt 12,11-12), jak i podczas dni żałoby lub dziękczynienia^[18]. Zwłaszcza ten ostatni motyw był silnie rozwinięty za czasów Drugiej Świątyni. Jego wykorzystanie tłumaczy składanie ofiar pokoju w dni świąteczne, podczas świąt pielgrzymich, w rytua­łach dziękczynnych czy związanych z wypełnieniem ślubów^[19]. Składano je przy okazji wydarzeń dotyczących całego narodu: po zwycięstwach militarnych (1 Sm 11,15), po ustaniu głodu lub zarazy (2 Sm 24,25), po aklamacji kandydata na króla (1 Krl 1,9.19) czy też w czasie duchowego odrodzenia narodu (2 Krn 29,31-36). W wymiarze lokalnym były ofiarami składanymi przy dorocznym spotkaniu rodzinnym (1 Sm 20,6) czy też świętowa­niu zbiorów pierwocin ziemi (1 Sm 9,11-13.22-24; 16,4-5). Nic nie wskazuje na to, by ten typ ofiary łączono z ideą przebłagania za grzech lub ideą pokuty. Choć spalano tłuszcz na ołtarzu ofiar­nym i wylewano krew, składanie szelamim było prawdopodobnie przyjętym i powszechnie stosowanym sposobem na ubój zwierząt przeznaczonych do spożycia (Kpł 17,1-7). Zasadnicza różnica więc pomiędzy olah a szelamim polegała na przeznaczeniu ofiar: podczas gdy pierwsza widziana była jako pożywienie złożone dla Jahwe, druga dostarczała żywności samym ofiarnikom^[20].

Ryt ofiar pokoju składał się z kilku etapów. Zgodnie ze zwyczajem, tłuste, czyli uchodzące za najlepsze i symbolizu­jące obfitość, części zwierząt spalano na ołtarzu. Część piersi zwierzęcia ofiarowywano Jahwe przez specjalny „obrzęd kołysania", polegający na wykonywaniu horyzontalnych ruchów rękoma wypełnionymi ofiarą. Został on zapożyczony ze staro­żytnego zwyczaju panującego w Mezopotamii, łączonego z przy­niesieniem bóstwu darów ofiarnych, które następnie oddawano królowi. Po dokonaniu tego gestu, prawe udo i pierś zwierzę­cia pozostawiano kapłanom, natomiast resztę mięsa spożywano w kręgu rodziny i przyjaciół. Niekiedy na ucztę zapraszano także najbiedniejszych z otoczenia. Szczegółowe przepisy zamieszcza Kpł 3,1-17; 7,11-38. Całe mięso z ofiar można było jeść przez dwa dni od chwili złożenia ofiary; trzeciego dnia należało spalić pozostałości.

Kodeks P (Kpł 7,11-18) wyróżnia trzy rodzaje ofiar pokoju: ofiara ślubu (neder), ofiara dziękczynna (hattodah) i ofiara dobro­wolna (nedabah).

-----------------------------------------

[16] C. SCHEDL, Historia Starego Testamentu, II, Lud Bożego Przymierza, 154.
[17] G.B. GRAY, Sacrifice in the Old Testament, New York 1925, 1-20.
[18] " Very similar to the shelamim are the pesah, 'passover' and milluim, 'ordination' sacrifices. Although the pesah sacrifice is prepared in a different manner (it is roasted and not boiled according to Exod 12:9), it is a sacrifice that all Israel must consume. The milluim sacrifice is prepared almost exactly like the shelamim, the significant difference being that the blood is applied to the ear, thumb, and toe of the Aaronic priest (Exod 29:19-34)"; G.A. ANDERSON, Sacrifice and Sacrificial Offerings, 878.
[19] W okresie rabinackim ukształtowało się powiedzenie: „Świętowanie to nic innego jak spożywanie mięsa szelamim".
[20] W tej opcji różnicę pomiędzy obydwoma rodzajami ofiar widzi później­szy tekst z czasów tannaickich, Mekhilta of R. Ishmael ad Exod 23:15.