Tajemnica ojcostwa Boga w historii zbawienia

Które zatem z hebrajskich pojęć, jakie zostały użyte do opisu natury Boga w przytoczonym fragmencie są ważne dla określenia rzeczywistości Bożego miłosierdzia?

Starotestamentowe teksty na opisanie rzeczywistości Bożego miłosierdzia najczęściej używają dwóch hebrajskich wyrażeń o złożonej treści: ḥesed oraz raḥǎmîm. Termin ḥesed zawiera wiele odcieni znaczeniowych określających pozytywne zachowania wobec człowieka. Sam rzeczownik ḥesed, oznaczający dobroć, życzliwość, łaskawość, miłość, przyjaźń, wierność, wyraża obustronne więzy dobrej woli okazywanej w działaniu. Jeśli ḥesed oddaje postawę dobroci dwóch osób to można powiedzieć, że opisuje wzajemną życzliwość tych dwojga, a przede wszystkim obopólną wierność, która motywowana wewnętrznym zobowiązaniem przejawia się w wiernej postawie względem samych siebie oraz samemu sobie jako konsekwencja wziętej odpowiedzialności za własną miłość. Wyrażenie ḥesed odniesione do Boga, co najczęściej ma miejsce w Starym Testamencie, ukazuje to, co najważniejsze w tym określeniu, a mianowicie Bożą miłosierną miłość, która jest potężniejsza niż nieustanna niewierność człowieka i mocniejsza niż popełniony przez niego grzech. Żydowscy uczeni komentując obecny w „formule łaskawości” (Wj 34,5-7) termin ḥesed uwydatniają Bożą dobroć wobec tych, którzy nie mają wystarczająco wielu zasług, a w sytuacji, gdy ktoś jest sądzony, rabini nauczają, że Bóg bogaty w dobroć jako pierwszy przebacza popełniony grzech. Drugie z hebrajskich pojęć służących w starotestamentowym słownictwie do określenia miłosierdzia to rzeczownik raḥǎmîm, który w tekście „formuły łaskawości” (Wj 34,6) przybiera formę przymiotnika (hebr. raḥûm). Sam termin raḥǎmîm jako forma liczby mnogiej od rzeczownika reḥem, oznaczającego „matczyne łono”, wskazuje na pierwotną bliskość i więź, jaka łączy matkę z dzieckiem. A więc sama podstawa etymologiczna wyrazu raḥǎmîm, w sensie przenośnym, oznacza uczucia macierzyńskie, które opisują wyjątkową miłość, jaka łączy osoby z powodu więzów krwi lub serca – rodziców z dzieckiem (Ps 103,13; Jr 31,20) lub rodzeństwo (Rdz 43,30). Określone w ten sposób miłosierdzie jest całkowicie darmową i niezasłużoną miłością, która rodzi się z wewnętrznego przymusu serca, pragnącego spontanicznie zaradzić potrzebom drugiego człowieka. O ile ḥesed mówi o wzajemnym okazywaniu sobie życzliwości, o tyle raḥǎmîm oznacza działanie jednostronne, polegające na pochylaniu się osoby silniejszej nad kimś, kto jest słabszy, np.: matki wobec dziecka czy Boga względem grzesznika. Tak rozumiane miłosierdzie to pełna miłości postawa nacechowana dobrocią i tkliwością, cierpliwością i wyrozumiałością, a więc gotowością do nieustannego przebaczania. Oprócz treści zawierających się w terminach ḥesed oraz raḥǎmîm, kształtujących w istotny sposób obraz ojcowskiej miłości Boga, która w spotkaniu z wszelką ludzką nędzą, a zwłaszcza z grzechem objawia się jako miłosierdzie, warto zwrócić uwagę także na inne wyrażenia, jakie znajdują się w omawianej „formule łaskawości” (Wj 34,5-7).