Sprzeczne rodowody Jezusa?

9) W rodowodzie Jezusa u Mateusza są wymienione cztery kobiety, które „psują” Jezusowi rodowód pod względem etycznym: Tamar (popełniła grzech kazirodztwa), Rachab (poganka i nierządnica), Rut (Moabitka), żona Uriasza (cudzołożyła z Dawidem).

10) Dawid „nie pozostawił przy życiu ani mężczyzny, ani kobiety” (1 Sm 27,9.11). Pozbawił też życia innych, w tym Uriasza i uwiódł jego żonę. Z tego związku narodził się Salomon. Pochodzenie Mesjasza od kogoś takiego jest etycznie wątpliwe.

Te zarzuty można potraktować łącznie, określając je mianem „etycznej problematyki genealogii Jezusa”. Zarzuty te nie wydają się poważne. Za poważne można by było uznać je tylko wtedy, gdyby gdzieś w Piśmie Świętym Bóg orzekł, że linia prowadząca od Dawida do Mesjasza ma być krystalicznie czysta pod względem etycznym. Takiego wymagania Bóg jednak nigdzie w Biblii nie postawił, przeciwnie, jest ono utopijne, gdyż w Biblii czytamy, że „wszyscy bowiem zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej” (Rz 3,23 – BT). Warto też dodać, że poszczególne negatywne pod względem etycznym występki członków genealogicznej linii Jezusa nie wpływają na „etyczne konto” samego Mesjasza. Już w Pięcioksięgu Bóg oświadczył, że: „Ojcowie nie poniosą śmierci za winy synów ani synowie za winy swych ojców” (Pwt 24,16 – BT). Powyższe zarzuty Heinemann nie negują więc wiarygodności genealogii Mesjasza z punktu widzenia samej Biblii, prędzej są one raczej jej osobistym problemem.


11) Bóg przeklął Dawida i jego potomstwo w 2 Sm 12,9n.

Ten zarzut Heinemann jest z kolei oparty na tekście wyrwanym z kontekstu. Już bowiem zaledwie kawałek dalej Bóg odwołał częściowo swe przekleństwo wobec Dawida, bowiem ten pożałował, co zrobił: „Dawid rzekł do Natana: «Zgrzeszyłem wobec Pana». Natan odrzekł Dawidowi: «Pan odpuszcza ci też twój grzech – nie umrzesz […]»” (2 Sm 12,13 – BT). Poza tym zarzut ten, podobnie jak dwa zarzuty omówione przed chwilą, jest oparty na problematyce czysto etycznej, z którą Heinemann najwyraźniej znów ma kłopot w przypadku analizy rodowodów Jezusa. Sam ten fakt nie neguje jednak jeszcze wiarygodności tych rodowodów.

Reasumując, wszystkie powyższe rozwiązania problemu „niezgodności” pomiędzy ewangelicznymi genealogiami Jezusa nie są oczywiście ostatnim słowem na ten temat. Można by znaleźć więcej rozwiązań, sięgając do historii żydowskiej i starożytnej (głównie semickiej) onomastyki. Nie są to też pełne rozwiązania tych dylematów, są to raczej propozycje ich rozwiązań, choć są one zarazem oparte na konkretnych faktach. Niektóre z tych rozwiązań nie muszą być też zgodne ze sobą, jedne z nich można wybrać, inne odrzucić, bo jest w czym wybierać. Każde z nich ma jednak tę zaletę, że jest sensowną propozycją wyjścia z wszystkich wspomnianych problemów. Nie wiemy dokładnie, dlaczego istnieją wszystkie wspomniane różnice w ewangelicznych genealogiach Jezusa. Nie wiemy tym samym, które z wyżej wspomnianych rozwiązań powinno się zastosować do przezwyciężenia tego problemu. Być może każde z nich jest po trochu takim rozwiązaniem, być może tylko jedno albo jedynie część z nich. Nie jest jednak aż tak istotne uzyskanie odpowiedzi na pytanie, które rozwiązanie jest tu najwłaściwsze, liczy się sam fakt, że takie rozwiązania mogą istnieć, bowiem można je umocować historycznie.
 

(listopad 2004)

PRZYPISY:

[1] Por. U. Ranke-Heinemann, Nie i Amen, Gdynia 1994, s. 74-75, 77-78, 84. Identyczne rozumowanie u K. Deschnera, I znowu zapiał kur, t. I, Gdynia 1996, s. 56.
[2] Por. tamże, s. 75-76.
[3] Tamże, s. 75.
[4] Tamże, s. 80. Por. też: J.Keller, Jezus, w: Od Mojżesza do Mahometa, red. tenże, Warszawa 1987, s. 140. Por. też: K. Deschner, I znowu zapiał kur, t. I, dz. cyt., s. 52.
[5] Tamże, s. 81. Por. też: K. Deschner, I znowu zapiał kur, t. I, dz. cyt., s. 57.
[6] Tamże, s. 83.
[7] Tamże, s. 82-83.
[8] Tamże, s. 83.
[9] Tamże, s. 84-85.
[10] Tamże, s. 85-86.
[11] Tamże, s. 86.
[12] Por. Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, XIII, 10, 5.
[13] Por. U. Ranke-Heinemann, Nie i Amen, dz. cyt., s. 76-78.
[14] Tamże, s. 77-78.
[15] Por. M. Bednarz, Znaczenie rodowodu Jezusa w Ewangelii Mateusza, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, t. VI (1977), s. 129.
[16] Tamże, s. 122.
[17] Por. Euzebiusz, Historia kościelna, I, 7.
[18] Por. Justyn, Dialog z Żydem Tryfonem, 100.
[19] Por. Orygenes, Przeciw Celsusowi, 32.
[20] Por. E. Dąbrowski, Podręczna encyklopedia biblijna, t. I, Poznań – Warszawa – Lublin 1959, s. 415.
[21] Por. J. Łach, Historyczność genealogii Jezusa w Mt 1,1-11, „Studia Theologica Varsaviensia”, rok 15 (1977) nr 1, s. 33.
[22] Por. U. Ranke-Heinemann, Nie i Amen, dz. cyt., s. 75-76.
[23] M. Bednarz, Znaczenie rodowodu Jezusa w Ewangelii Mateusza, art. cyt., s. 124.
[24] Por. J. Teodorewicz, Od Betleem do Nazaretu, Poznań – Warszawa – Wilno – Lublin 1932, s. 169; por. też: M. Bednarz, Znaczenie rodowodu Jezusa w Ewangelii Mateusza, art. cyt., s. 124.
[25] Por. J. Łach, Historyczność genealogii Jezusa w Mt 1,1-11, art. cyt., s. 33; por. też: tenże, Jezus, syn Dawida, Warszawa 1973, s. 145, przyp. 34.
[26] Por. J. Teodorewicz, Od Betleem do Nazaretu, dz. cyt., s. 169.
[27] Por. Ewangelia według św. Mateusza, red. J. Homerski, Poznań – Warszawa 1979, s. 73.
[28] Por. Euzebiusz, Historia kościelna, I, 7, 1.
[29] Por. tamże, I, 7, gdzie Euzebiusz zawarł obszerne fragmenty z tego listu.
[30] Tamże, I, 7, 14.
[31] Tamże, I, 7, 4.
[32] Tamże, I, 7, 5-10.16. Por. też: Daniel-Rops, Dzieje Chrystusa, Warszawa 1995, s. 102-103, przyp. 4; E. Dąbrowski, Podręczna encyklopedia biblijna, t. I, dz. cyt., s. 415.
[33] Por. Augustyn, O zgodności Ewangelistów, II, 3, 5n; por. też: tenże, Przeciw Faustusowi, III.