Sprzeczne rodowody Jezusa?

[34] Por. J. McDowell, Przewodnik apologetyczny, Warszawa 2003, s. 287.
[35] Por. J. Łach, Historyczność genealogii Jezusa w Mt 1,1-11, art. cyt., s. 34; por. też: tenże, Jezus, syn Dawida, dz. cyt., s. 145.
[36] Por. M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, Cambridge 1969, s. 142; por. też: Ewangelia według św. Mateusza, dz. cyt., s. 73n.
[37] Por. E. Dąbrowski, Podręczna encyklopedia biblijna, t. I, dz. cyt., s. 415; por. też: M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 142.
[38] Por. Daniel-Rops, Dzieje Chrystusa, dz. cyt., s. 103, przyp. 4, pkt 2.
[39] Por. J. Łach, Historyczność genealogii Jezusa w Mt 1,1-11, art. cyt., s. 33.
[40] Por. J. McDowell, Przewodnik apologetyczny, dz. cyt., s. 288.
[41] Por. tamże.
[42] Por. Daniel-Rops, Dzieje Chrystusa, dz. cyt., s. 103, przyp. 4, pkt 3. Por. też: Ewangelia według św. Łukasza, red. F. Gryglewicz, Poznań – Warszawa 1974, s. 126; J. McDowell, Przewodnik apologetyczny, dz. cyt., s. 123, 288-290; M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 143.
[43] Por. M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 144.
[44] Większość argumentów przeciw tej tezie można znaleźć w: M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 143-144. Mimo że autor próbuje się odwoływać do argumentów filologicznych i zasad składni greckiej, to argumenty te nie wydają się przekonujące, ponieważ autor był w stanie jedynie wykazać, iż w Łk 3,23 coś mogłoby zostać napisane inaczej, lecz nie musiałoby, gdyby Łukasz chciał zaznaczyć, że rodowód Jezusa w jego Ewangelii idzie po linii Marii.
[45] Por. E. Dąbrowski, Podręczna encyklopedia biblijna, t. I, dz. cyt., s. 415.
[46] Por. K. Deschner, I znowu zapiał kur, t. I, dz. cyt., s. 56.
[47] Por. Euzebiusz, Historia kościelna, I, 7, 13.
[48] Za: Wstęp do Nowego Testamentu, Poznań 1996, s. 228. Ten sam cytat można też odnaleźć w: G. Ricciotti, Życie Jezusa Chrystusa, Warszawa 1954, s. 138. O antiocheńskim pochodzeniu Łukasza patrz też w: E. Dąbrowski, Prolegomena do Nowego Testamentu, Warszawa 1952, s. 83.
[49] Por. Euzebiusz, Historia kościelna, III, 4, 6.
[50] Z. Kosidowski, Opowieści Ewangelistów, Warszawa 1979, s. 84. Por. też: Z. Poniatowski, Źródła do wczesnego chrześcijaństwa, w: Katolicyzm starożytny jako forma rozwoju pierwotnego chrześcijaństwa, red. J. Keller, Warszawa 1969, s. 83; M. Grant, Święty Piotr, Warszawa 2001, s. 40. Heinemann nie uważa, że Ewangelia według św. Łukasza została napisana przez Łukasza, zgadza się jednak z poglądem, że została ona napisana przez „chrześcijanina wywodzącego się z kręgów pogańskich, który pisze nienaganną greką”, U. Ranke-Heinemann, Nie i Amen, dz. cyt., s. 221.
[51] Por. J. Teodorewicz, Od Betleem do Nazaretu, dz. cyt., s. 168.
[52] Por. Ewangelia według św. Mateusza, dz. cyt., s. 71-72.
[53] Por. M. Bednarz, Znaczenie rodowodu Jezusa w Ewangelii Mateusza, art. cyt., s. 124.
[54] Por. Ewangelia według św. Mateusza, dz. cyt., s. 73; por. też: J. Łach, Historyczność genealogii Jezusa w Mt 1,1-11, art. cyt., s. 29; Daniel-Rops, Dzieje Chrystusa, dz. cyt., s. 103, przyp. 4, pkt 2; M. Bednarz, Znaczenie rodowodu Jezusa w Ewangelii Mateusza, art. cyt., s. 123-125.
[55] Por. J. Łach, Historyczność genealogii Jezusa w Mt 1,1-11, art. cyt., s. 21; por. też: tenże, Jezus, syn Dawida, dz. cyt., s. 140.
[56] Por. M. Bednarz, Znaczenie rodowodu Jezusa w Ewangelii Mateusza, art. cyt., s. 124.
[57] Por. Józef Flawiusz, Autobiografia, I; tenże, Przeciw Apionowi, I, 7; Euzebiusz, Historia kościelna, I, 7, 13-15. Patrz też świadectwa rabinackie: T. Bab, Yebamot, fol. 49, 2; T. Hieros, Taanith, fol. 68, 1; B. Rabba, sek. 98, fol. 85, 3. T. Bab, Kiddushin, fol. 70, 9.
[58] Por. Józef Flawiusz, Wojna żydowska, II, XVII, 6; VI, 6, 3.
[59] Por. Podręczna encyklopedia biblijna, t. I, dz. cyt., s. 621.
[60] Por. E. Dąbrowski, Prolegomena do Nowego Testamentu, dz. cyt., s. 236.
[61] Por. Podręczna encyklopedia biblijna, t. II, dz. cyt., s. 701.
[62] Por. tamże.
[63] Por. M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 182.
[64] Por. tamże, s. 181.
[65] Por. Daniel-Rops, Dzieje Chrystusa, dz. cyt., s. 103, przyp. 4, pkt 3.
[66] Por. M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 181.
[67] Bardziej zainteresowanych próbami wyjaśnienia tego pominięcia odsyłam do M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 181-182; por. też: Ewangelia według św. Mateusza, dz. cyt., s. 73.
[68] Por. M. Bednarz, Znaczenie rodowodu Jezusa w Ewangelii Mateusza, art. cyt., s. 123,126; por. też: M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 192n; J. Łach, Historyczność genealogii Jezusa w Mt 1,1-11, art. cyt., s. 29-30.
[69] Kwestię analizy tych imion na podstawie literatury żydowskiej dość szczegółowo podjął M.D. Johnson, The Purpose of the Biblical Genealogies, dz. cyt., s. 179-180.
[70] Np. w Jr 50,3.40 czytamy, że żaden (lo’) człowiek ani zwierzę nie osiedli się w Babilonie po jego upadku – welo’ jihejeh joszeb bah me’adam we’ad-behemah nadu halaku, lo’-jeszeb szam ‘isz (por. też Jr 50,39). Podobnie jest w Jr 51,43, gdzie czytamy o Babilonii, że „nie przechodzi tamtędy żaden człowiek” – welo’-ja’bor bahen ben-‘adam. Jednakże, jak wiadomo z historii, Babilon upadł bez walki i wciąż potem mieszkali w nim ludzie, nawet Żydzi, o czym świadczy tekst z Za 2,11. Podobnie w Iz 52,1 czytamy, że do Jeruzalem nigdy nie wejdzie „żaden” (lo’) nieobrzezany, co też przecież nie może być rozumiane dosłownie, bowiem ten sam Izajasz mówi dalej, że narody pogańskie, które nie dostępowały obrzezania, znajdą się kiedyś w Jeruzalem (Iz 56,7; 60,11; 62,11; 66,10-12.18-20; por. też Jr 3,17; Za 14,17). W Joz 23,9 czytamy, że żaden (lo’) człowiek z krajów podbijanych w Kanaan nie ostał się przed Izraelem (lo’-amad ‘isz bipenekem ‘ad hajjom hazzeh). A przecież były narody, które ostały się jednak przed Izraelem podczas podboju Kanaanu (por. Joz 13,1n), i tak było jeszcze nawet w czasach Sędziów (por. Sdz 1,27-33; 2,23). W Jr 2,6 czytamy, że obszar, przez jaki przeszli Żydzi wychodzący z Egiptu, to „ziemia, której żaden (lo’) człowiek nie może przebyć” (be’erec lo’-‘abar bah ‘isz), lecz przecież Żydzi po niej przeszli. W Jr 40,15 Jochanan mówi do Godoliasza, że zabije Izmaela tak, że „żaden (lo’) człowiek nie będzie wiedział” (we’isz lo’ jeda’; por. też Jr 41,4, gdzie pada identyczna fraza w odniesieniu do wiedzy ludzi o śmierci Godoliasza). Ale przecież Godoliasz o tym wiedział. Jak widać, słówko „żaden” (lo’) nie zakłada bezwzględnie braku jakichkolwiek wyjątków, zatem z leksykalnego punktu widzenia fragment Jr 22,30 mówiący o tym, że „żaden” (lo’) potomek Jechoniasza nie zasiądzie na tronie mesjańskim, nie wyklucza, iż Jezus, potomek Jechoniasza, zasiądzie kiedyś na tym tronie.