Wątpliwości odnośnie Encyklopedii Biblijnej

21) Wracając jeszcze do Joasza(1), wydawało mi się, że Joszeba jako siostra jego ojca, Ochozjasza Judzkiego, o czym w moich uwagach w punkcie 20, to Joaszowa stryjenka. Ale tę pewność burzy zerknięcie do hasła JOSZEBA, gdzie owa dzielna białogłowa, „córka króla Jorama, żona kapłana Jojady, uratowała swojego młodego kuzyna Joasza przed gniewem złej królowej Atalii ”. Czyżby kuzyna, a nie bratanka?

22) Pozostając jeszcze przy królach Judy i Izraela, królowa ATALIA to według PEB „córka Izebel i Achaba” – krztyny niepewności redaktor hasła nie ma: żadnego „lub”, „być może”. Tymczasem hasło JORAM (1) też nie ma wątpliwości, gdy stwierdza jednoznacznie, że tenże król judzki to „mąż Atalii, córki Omriego”. Zaś skądinąd wiadomo, że Omri to ojciec Achaba. Może miało być: „wnuczki Omriego”? I bądź tu mądry! Harrington w „Kluczu do Biblii” chyba rzetelnie informuje, że była „córką czy siostrą Achaba”.

23) „Jotam” to po hebrajsku „Jahwe jest doskonały”, jeśli zawierzyć PEB. Ale PEB przy okazji tego króla perfekcją nie błysnęła. Otóż hasło MICHEASZA KSIĘGA datuje działalność proroka Micheasza m. in. na czasy panowania niejakiego Jokama – oczywiście chyba poszło o jedną literkę, bo w Mi 1,3 jest „Jotama”. Jokama Biblia nie zna. Zaiste, to dziwne, że prawie wyłącznie liczne w PEB „chochliki” dotyczą nazw własnych tudzież dat. I tak, w haśle Michał „anioł opiekuńczy Izraela w Jud 9 spiera się z diabłem o ciało Mójesza”, a nie Mójżesza; wg hasła, Kana to „miejsce urodzenia Nataniela”, a nie Natanaela; wg hasła Jokneam, to kananejskie miasto „znajdowało się na terytorium Zebulona”, a nie Zabulona; wg hasła Jojakin, razem z tym królem judzkim „na wygnanie poszedł Mordocheusz”, a nie Mardocheusz; wg hasła Izraelici, „Królestwo Północne miało początkowo stolicę w Szechem”, nie w Sychem. Wg hasła Achab pod Karkar walczył Salmanassar II, a tak naprawdę to III. Wg hasła Kapadocja ta kraina po 585 r. przed Chr. przeszła pod rządy perskie, na co triumfujący wonczas Nabuchodonozor z pewnością by nie pozwolił – wg Encyklopedii gomułkowskiej miało to miejsce w 546 przed Chr. i tak pewnie było. Hasło Tiglat-Pileser III aż 2 razy ma króla izraelskiego Menechema, gdy wcześniej poświęcone mu jest hasło Menachem (tak go się zwie w BT). Hasło Trybunał ma Literostos, a u św. Jana jest Literostotos. Nad Tygrysem jest wybudowane Aszur, gdy wszędzie indziej mówi się o Aszszur. „Żydzi w Azji oskarżyli niesłusznie Pawła za wprowadzenie Trofima, poganina, na świątynny dziedziniec Izraelitów”, ale to nie „Żydzi w Azji”, lecz „Żydzi z Azji” (Dz 21,29), którzy przybyli z tej starożytnej rzymskiej prowincji w zachodniej dzisiejszej Turcji. Hasło Święto Namiotów ma chyba jednorazowo w PEB „Sukot” miast „Sukkot” – to dopuszczalny wariant tej nazwy, czyjaś fantazja czy chochlik drukarski? Hasło Świątynia przytacza znane biblijne określenie granic Izraela, ale w wersji okrojonej, innej niż ma BT w 1 Krl 8,75, mianowicie „Od Wejścia Chamat do Potoku Egipskiego”, podczas gdy w BT jest „Od Wejścia do Chamat... I znów ten sam dylemat co przy „Sukot”. Pozostając jeszcze przy „Świątyni”, na str. 1217 mamy słynnego rzymskiego cesarza... Juliusza (?) Apostatę, który to „podjął próbę odbudowania świątyni ok. 362 roku... prawdopodobnie by zaciemnić chrześcijański charakter Jerozolimy”. Otóż historia zna tylko Juliana Apostatę (Flavius Claudius Iulianus, a August był Caius Iulius). Inna rzecz, że wg PEB str 1237 w latach 27 przed Chr. – 14 po Chr. panował nie August, lecz niejaki Augustyn. Domniemywam też przeinaczenia imienia w haśle Tyr, gdzie „w okresie Amarna król Tyru, Abi-Milka, wysłał 10 listów do faraona Achenatona”. Słynnego faraona z tego okresu znajduję w dostępnych mi źródłach jedynie pod imieniem Echnaton bądź Amenhotep IV czy Amenofis (PEB w szeroko rozwiniętym haśle „Echnaton” też nieszczęsnego „Achenatona” nie ma; ni też śladu takowego władcy w wykazie faraonów w Prymasowskim Wielkim Atlasie Biblijnym). Wg hasła Troada, miasto to, goszczące przejazdem Pawła Apostoła, leży w Mizji, a nie w Myzji, jak mi się dotychczas wydawało i jak jest w haśle Myzja. Hasło Szkoła ma Jozofata, a nie Jozafata, rozsyłającego lewitów i kapłanów, aby uczyli księgi Prawa Pańskiego po miastach izraelskich. Hasło Przysłów Księga, analizując końcówkę Prz, zapewnia, że „kompilacja kończy się poematem arkrostychicznym na cześć dzielnej niewiasty”. Ale to nie tak, bo to poemat akrostychiczny, tj. taki, w którym pierwsze litery (czasem sylaby, wyrazy) kolejnych wersów tworzą wyraz lub zdanie. Hasło Synaj twierdzi, że był ten półwysep okupowany między innymi przez... Nabateńczyków. I po co komu taki słowny nowotwór, skoro gdzie indziej wszędzie są „Nabatejczycy”? Kłótliwa Syntycha ponoć przebywała w Filipii (gdzież to jest ta Filipia?), a nie w macedońskim mieście Filippi (nazwa nieodmienna). Nie zgadzam się z hasłem Syria, dla którego „obszar Bika, na zachód od Antylibanu, znany był Rzymianom jako Celosyria”, bo to była Celesyria. Hasło Statki zaraz z początku mówi o „flocie zebranej przez Salomona w Esjon-Geber koło Ejlatu”, miast Elatu. Rzeka Jabbok w haśle Sukkot to wg PEB współcześnie Zerka - a jest Zarka. Jozue w Nazwy jest synem Una, a nie Nuna (hasło Jozue, dziwne, imienia ojca nie zawiera, a że w Biblii częste, winien mieć Nun swoje hasło). Nikanor ma Emmaus ze zbędnym jednym „m” oraz „w Borei” miast „w Berei”. Nippur przechodzi znienacka na wadliwy Ninpur. Tiras nie był „synem Jeftego”, sędziego z Sdz, lecz Jafeta (Rdz 10,2), syna Noego. Twierdzi PEB, że „słowo Wojownik pojawia się w Biblii dość często, wraz z innymi synonicznymi określeniami”. Czy nie aby z synonimicznymi? Ustne materiały mają „hagadę”, a nie „haggadę”, a także stwierdzenie, że „Ewangelia Marka była jednym z głównych źródeł dla Marka i Łukasza”. Oczywiście nie Marka, lecz Mateusza. Wagi na str. 1318 mają: „Talent wynosił jedynie 50 syklów... mina tylko 50 syklów”. Otóż mina nie jest równa talentowi: chyba powinno być, że „talent ma 50 min”, a nie syklów. „Omri, a z nim cały Izrael zdobył Tiszrę”. Czy aby nie Tirsę? Natomiast w wyrazach niebiblijnych prawie bezbłędnie. Skąd więc tyle przeinaczeń w wyrazach biblijnych, kiedy wiadomo, że przy takich to się 2 razy patrzy, czy się je prawidłowo przepisało?

24) Hasło KITTIM (1) jest moim zdaniem sprzeczne z BT. Wg PEB jest to „potomek Jawana, czwarty syn Jafeta, który był synem Noego, brat Elisza”. Tymczasem wg Rdz 10,4 jest Kittim nie czwartym synem Jafeta, lecz trzecim synem Jawana, a tenże Jawan jest czwartym synem Jafeta. Identycznie jest w 1 Krn 1,7. Winno zatem być: „Kittim, potomek Jawana, czwartego syna Jafeta” – pewnie źle przetłumaczone. Wg BT Kittim miał starszego brata imieniem Elisza, więc w haśle powinno być „brat Eliszy”. Bo to nie był Elisz – znów tłumaczowi i korektorowi nie chciało się, tak jak mnie, zajrzeć do BT. Podobnież jest z hasłem KAREACH: „ojciec Jochanana, dowódca wojsk judzkich na początku wygnania babilońskiego”. Tyle że to nie Kareach był dowódcą, lecz Jochanan (2 Krl 25,23; Jr 40,8), więc winno być w haśle „ojciec Jochanana, dowódcy wojsk”. Hasło SALMANASSAR objawia, że Sargon II ponownie zdobył Samarię w 720 r. przed Chr. – pierwszy raz spotykam się z taką datą tego było nie było ważkiego biblijnego wydarzenia: wg Harringtona Samaria wpadła w ręce Sargona II w 721, a wg Wielkiego Atlasu Biblijnego pod koniec 722 przed Chr. – zresztą PEB parę stronic dalej sama sobie zaprzecza, gdy w haśle SAMARIA opowiada się za datą 721 przed Chr. („po długotrwałym oblężeniu”).