Wątpliwości odnośnie Encyklopedii Biblijnej

51) Według PEB „ojcem Szeby i przywódcą nieudanego buntu pokoleń północnych przeciwko Dawidowi”, z powołaniem się na 2 Sm 20,1-22, był BIKRI. W konfrontacji z BT okazuje się jednak, iż to nieprawda. Bikri był jeno ojcem przywódcy rzeczonego powstania, owego Szeby, i domyślnie być może znaczącym jego uczestnikiem: „Wszyscy ludzie z Izraela odstąpili od Dawida i poszli za Szebą, synem Bikriego...”. A więc powinno w haśle być: „Ojciec Szeby, przywódcy nieudanego buntu” i tak też zapewne w angielskim oryginale było, tylko tłumaczenie jest opaczne.

52) Według PEB TIRSA była „jedną z 5 córek Selofchada, syna Chefera z pokolenia Manassesa, który prosił Mojżesza o odstępstwo od zwyczaju dziedziczenia” – i tu odesłanie do 3 fragmentów z Lb i 1 z Joz. Tymczasem z tych w BT wynika jednoznacznie, że nie prosił ani Chefer, ani Selofchad, lecz bezpośrednio jego córki: „Przyszły córki Selofchada...Nosiły one imiona: Machla, Noa, Chogla, Milka i Tirsa. Wystąpiły przed Mojżeszem... i rzekły: Ojciec nasz umarł na pustyni... a nie miał synów. Czemuż więc imię naszego ojca... ma zniknąć z jego rodu? Daj nam przeto posiadłość pośród braci naszego ojca” (Lb 27,1-4). Podobnie jest w Joz 17,3-6, w wersji skróconej, w której siostry nie idą z problemem wprost do Mojżesza, lecz do kapłana Eleazara, Jozuego i innych książąt Judy. Oczywiście zaciekawiło mnie, co o powyższym w hasłach pozostałych sióstr. I tak: Noa najzwyczajniej hasła nie ma (niby dlaczego akurat ona jest dyskryminowana?), Chogla ma, ale bez nawiązania w nim bodaj słowem do ważkiego problemu dziedziczenia przez córki, Machla ma tak jak w BT, tzn. nie ojciec czy dziadek, lecz córki proszą, Milka zaś precyzją nie grzeszy, bowiem była „jedną z pięciu córek Selofchada, która prosiła...” – i nie wiadomo, czy tylko ona, czy wszystkie („które prosiły” samo się prosi). Przy okazji 2 kiksy w odsyłaczach: Lb 26,30 i 27,1-1. Powinno być: Lb 26,33 i 27,1-11. Niby drobiazg, ale takich niedokładności jest w PEB, jak na encyklopedię, zbyt wiele.

53) „Wódz połowy rydwanów Izraela z początku IX w. przed Chr., ZIMRI, przeprowadził spisek przeciwko królowi Eliemu”. Skoro celownik (komu?) jest „Eliemu”, no to jak brzmi mianownik? Może brzmieć „Eliemu” (rzeczownik nieodmienny), może brzmieć „Eli” i być może jeszcze jakoś tam, ale z pewnością nie „Ela”, bo celownik od niego jest wyłącznie „Eli”, tak jak od „Mandela” – komu? „Mandeli, a nie Mandeliemu”. Tymczasem wg benedyktynów tynieckich królem Izraela był Ela, syn Baszy (nie: Basziego), a nie Eli czy Eliem (1 Krl 16,8).

54) Hasło ZAJĄC informuje, że tego „roślinożernego gryzonia... uważano za zwierzę nieczyste z powodu błędnego mniemania, że jest przeżuwaczem”. Kiedyś wiedziałem, teraz sam już nie wiem, czy jest, czy nie. Tymczasem Kpł 11,3 jest jednoznaczne: „Będziecie spożywali wszelkie zwierzę czworonożne, które ma rozdzielone kopyta, to jest parzysto rozłożone racice, i które przeżuwa”. Skoro tak, to dlaczego uznanie zająca za przeżuwacza wyeliminowało go z grona zwierząt jadalnych, czyli czystych? Góralka, wg Kpł 11,5 też przeżuwacza (pal go licho, czy autentycznego, czy mniemanego), wykluczyło ze zwierząt czystych nierozdzielone kopyto. Zając kopyta nie ma; nie ma też wprawdzie parzysto rozłożonych racic, ale nikt go jakoś w haśle z tego tytułu nie degraduje. A może to jest tak: zając jest przeżuwaczem (jak świnia czy pies to on nie połyka), ale błędnie mniemano, że nie przeżuwa, a co do łapek, od biedy można się w nich nibyraciczek dopatrzyć. Jeśli tak, to zawiniłaby drukarnia, gubiąc gdzieś to „nie” pierwotnie obecne między „jest” a „przeżuwaczem”.

55) Dwustuletni okres dziejów starożytnej Judy i Izraela (922 – 722 przed Chr.) to, jak wiadomo, tzw. PODZIELONE KRÓLESTWO. W haśle podano, że „o ile polityczna władza w tym okresie niczym szczególnym się nie wyróżniała, o tyle działali w nim wielcy prorocy VIII wieku, Amos, Ozeasz i Izajasz”. To wszystko prawda, ale dlaczego w tym doborowym towarzystwie nie ma, jeśli już nie Elizeusza, to przynajmniej wielkiego Eliasza z IX w. przed Chr.?

56) W haśle REMALIASZ tak oto: „ojciec Pekacha, urzędnik izraelskiego króla Pekachiasza; uknuł spisek przeciwko Pekachiaszowi, zabił go i przejął po nim tron”. Kto wg tego zapisu przejął po Pekachiaszu tron? Oczywiście Remaliasz – tak odpowiada każdy znający język polski, a nie znający historii biblijnej. Tymczasem uknuł, zabił i przejął Pekach! Ciekawi mnie, skąd wiadomo, że Remaliasz był urzędnikiem Pekachiasza? Bo w zamieszczonych w haśle „siglach” o tym głucho. Identyczny problem we wcześniejszym haśle, w którym REKAB to „przodek Jonadaba, Kenita, który wspomagał spisek Jehu (2 Krl 10,15)”. Kto wg zapisu wspomagał spisek Jehu, jeśli zapytać niewtajemniczonego? Rekab. A kto wg cytatu w BT? Oczywiście nie Rekab, a tylko Jonadab. Rzecz w jednej literce: gdyby było „Kenity”, byłoby adekwatnie do tekstu biblijnego. Ale to wszystko pestka wobec rewelacji, którą zamieszczono w tymże haśle w zdaniu następnym. Otóż „pod koniec panowania Jehu (ok. 816 r. przed Chr.) grupa naśladowców Rekaba, nazywana rekabitami (brak przecinka) przybyła do Jerozolimy, uciekając przed inwazją Nabuchodonozora”. I fundamentalne pytanie? Skąd rekabici w 816 wiedzieli, że niejaki Nabuchodonozor, przed którym zwiewali, w 597 r. przed Chr. runie ze swą potęgą na Palestynę? Przecież to tak, jakby ktoś w Polsce w 1720 roku dawał drapaka przed Hitlerem.

57) Hasło ROLNICTWO poucza, że „najważniejszymi roślinami uprawnymi w Palestynie było zboże, winogrona i oliwki; innymi roślinami uprawianymi w czasach biblijnych był jęczmień...”. A przecież jęczmień to zboże. Zboże wg PEB to „ogólna nazwa roślin uprawianych ze względu na ziarno”. A więc i jęczmień, wcześniej ze zbóż wykluczony. Ów groch z kapustą wziął się stąd, że w potocznym języku biblijnym zbożem nazywano pszenicę. Hasło Pszenica wyjaśnia, że „często jest pszenica tłumaczona jako zboże, kłosy i zboża... i że była najczęstszym składnikiem pożywienia”. Jeśli pojmować zboże jako pszenicę, to oczywiście z Rolnictwem wszystko jest sensownie, ale encyklopedia, jako dzieło naukowe, nie może ot tak sobie, bez ostrzeżenia, operować terminami literackimi w miejsce ścisłych
.
58) Hasło PRZEŚLADOWANIE nieomalże uniewinnia Nerona: „Niewiele wiemy o przypuszczalnym prześladowaniu chrześcijan przez Nerona,.. Relacja Tacyta jest stronnicza i wymierzona przeciw Neronowi, dlatego nie można na niej polegać. 1P nie wspomina o formalnym prześladowaniu chrześcijan przez Rzym”. Niechby i tak było. Ale cóż, oto hasełko NERON nie ma cienia wątpliwości, żadnego „prawdopodobnie”, „zdaniem wielu”, tylko kategoryczne stwierdzenie, że to „on odpowiedzialnością za zniszczenie Rzymu obarczył chrześcijan, których poddano okrutnym prześladowaniom”. I bądź człowieku mądry! Pluralizm poglądów pluralizmem, ale jeżeli już, to w ramach jednego hasła. Po drugie nie ma sensu w szanującej się encyklopedii prezentować takich nieprawd, jak ta budząca zdumienie w haśle TRAJAN: „cesarz rzymski (98 – 117 po Chr. )... chociaż nie został wymieniony w NT, to jednak większość ksiąg NT, jeśli nie wszystkie, została napisana w czasach jego panowania”. Takiej opinii nigdzie poza PEB nie spotkałem: co najwyżej kilka spośród 27 ksiąg NT być może napisano w mienionym okresie, a dotyczyłoby to zwłaszcza Pism Janowych i Listów św. Piotra.

59) W haśle PEKACH jest takie oto zdanie: „Pekach nie mógł rządzić w Samarii dłużej niż 3 lata (735 – 732 przed Chr.), ponieważ współczesne mu kroniki asyryjskie podają, że Menachem zasiadał na tronie asyryjskim już w 737 r. przed Chr.” Skoro to końcówka rządów Menachema (po nim przed Pekachem króciutko był Pekachiasz), więc powinno być „jeszcze (a nie „już”) w 737 r. przed Chr.” - no i dopiero teraz wszystko jasne.