Wątpliwości odnośnie Encyklopedii Biblijnej

34) Wg hasła PSEUDONIM „Księga Daniela jest pismem pseudonimicznym (tu zgoda), natomiast w NT listy pseudokanoniczne przypisuje się Jakubowi, Piotrowi, Judzie, a w niektórych przypadkach Pawłowi”. Czyli że wg kogoś w NT mamy księgi kanoniczne, ale niektóre to tak na niby? A to ciekawe! Przecież nawet protestanci nie kwestionują kanoniczności żadnej z ksiąg NT (ponoć Luter w pierwszym porywie zakwestionował kanoniczność siedmiu, nie tylko jednak Listów, bo i Ap oraz Dz, ale wnet się wycofał). A więc rad bym wiedzieć, kto dziś, oczywiście poza niechrześcijanami, takie herezje sugeruje. Z kolei zaś rozdział „Kanony ST” hasła STARY TESTAMENT, do rzymskokatolickich ksiąg kanonicznych, chyba niefortunnie, zalicza skądinąd apokryficzną „Modlitwę Manassesa”, kanoniczną jedynie w prawosławiu. Bo tak oto brzmi odnośny passus: „Kanon chrześcijański to formalnie uznana lista świętych ksiąg... Różne Kościoły umieszczają w swoich kanonach ST różne księgi. Protestancki ST zawiera 39 ksiąg, tych samych co Biblia judaizmu, ale ułożonych w innej kolejności. Oprócz tych 39 ksiąg rzymskokatolicki ST zawiera kilka innych ksiąg i dodatków do ksiąg: Tb, Jdt, Mdr, Syr, Ba, Modlitwa Manassesa, 1 i 2 Mch, 3 dodatki do Dn i 1 do Est”. Owszem, w haśle poświęconym tej kontrowersyjnej Modlitwie PEB stwierdza, iż „nie było jej w wydaniu Wulgaty uznanym za kanoniczne przez Sobór Trydencki”. Wymieniona jest też w wykazie ksiąg poetyckich ST na str. 1137, co samo w sobie chyba zastrzeżeń nie budzi. Gwoli ściśłości zaznaczam, że w obu przytoczonych wykazach „Modlitwa Manassesa”, jako jedyna księga, pisana jest kursywą, co wskazuje na odrębny jej status – ale jaki, mogą się raczej tylko domyślać znawcy problematyki. Laik „Modlitwę Manassesa” zaliczy do naszego katolickiego kanonu!

35) Jednym z pierwszych haseł PEB jest ABIASZ i zaraz na wstępie niespodzianka, bo jest ono wprawdzie czteropunktowe, ale brakuje punktów dla 2 Abiaszów z pewnością bardziej na to zasługujących niż Abiasz(1), „syn Bekera, wnuk Beniamina (1 Krn 7,8)” – bo jeno tyle o nim z Biblii wiemy. Ci dwaj pominięci, to: „drugi syn Samuela, wraz z bratem Joelem był sędzią w Beer-Szebie (1 Sm 8,2n)” – braciszek, o dziwo, ma w PEB swoje hasło, oraz „głowa rodu kapłańskiego, do którego należał Zachariasz, ojciec Jana Chrzciciela”. Nie zapomniał o nich o. Hugolin Langkammer w swoim cienkim podręcznym „Słowniku biblijnym”, z którego notki o nich zacytowałem. Prócz tych dwóch „niegodnych” ma jeszcze rzeczony słownik tylko „Abiasza, syna Jeroboama I, którego wczesną śmierć przepowiedział Achiasz”. Z kolei u o.Hugolina nie ma Abiasza, króla Judy (w PEB Abiasz-3), ale to chyba dlatego, że w BT zwany jest Abijjamem (to imię też nie ma hasła).

36) Niepozorne hasełko SENIR szybciuteńko wycofuje się z własnej nazwy i przechodzi dwukrotnie na SEIR. Jedno przeinaczenie można przypisać chochlikowi drukarskiemu, ale dwa nie sposób. Oto fragmenty: „Amorycka nazwa góry Hermon. Wg Ez 27,5 Senir dostarczył desek z cyprysów... dla metaforycznego statku Tyru: Seir oznacza tu prawdopodobnie całą górzystą krainę Antylibanu. Hermon i Seir wymienia się w Pnp 4,8 i 1 Krn 5,23”. Oczywiście w biblijnych cytatach jest „Senir”. Seir ma swoje obszerne hasło, a w nim informację, że jest „górzystą krainą na południowy wschód od Kanaanu, zamieszkaną przez Edomitów”. Nazwę tę nosi również wzmiankowane w Joz wzgórze na zachód od Jerozolimy. A więc z Seiru do Seniru daleko.

37) Dziwnie brzmi słowo „zwężały” w haśle SENNACHERYB, wg którego „egipskie siły pod dowództwem Tirhaki zwężały pewne siły Sennacheryba pod Elteke i na judzkiej Szefeli, ale gdy poniosły ciężkie straty, wycofały się”. Początkowo sądziłem, że ów tajemniczy czasownik to szczątek po „zwyciężały”, ale Wielki Atlas Biblijny twierdzi, że pod Elteke to Egipcjanie dostali łupnia. Najlepiej pasowałoby „wiązały”, bo tak istotnie było, ale do „zwężały” jakoś tak za daleko. Być może więc to całe „zwężanie” jest jakimś specyficznym dla starożytnych wojennym strategicznym manewrem. Zagadkowy w tymże haśle jest też jeden z odsyłaczy, mianowicie 2 Krl 19,5-7; 2-34. Otóż po średniku winien być któryś z dalszych rozdziałów, ale jaki? Na 19. rozdziale wojna z Sennacherybem się kończy (jego samego mordują dwaj jego synowie), więc 20. czy dalsze nie miałyby sensu. Chyba w miejsce średnika powinna być kropka (zapowiada inny fragment tego samego rozdziału), a po niej przed „2” lub po „2” jeszcze jedna cyferka, powiedzmy „3”. Wtedy jakoś jedno do drugiego by się miało.

38) Nie jestem żadnym zapalonym ornitologiem, ale odróżniam w terenie synogarlicę od turkawki, co nazbyt trudne nie jest, więc hasło SYNOGARLICA od razu wydało mi się podejrzane. Otóż wg hasła ten niewielki dziki gołąb to Streptopelia Turtur – tymczasem wg „Atlasu ptaków polskich” nie: to naukowa nazwa turkawki. Synogarlica (potocznie zwana u nas sierpówką bądź gołąbkiem tureckim) to Streptopelia decaocto ewentualnie Roseogrisea (hodowana u nas w niewoli tzw. cukrówka). Głos synogarlicy-sierpówki to nie „tur-tur-tur”, jak sądzi redaktor hasła, lecz „du-du-du” albo „duku-okto”, co wyraźnie odróżnia ją od wszystkich naszych gołąbków. „Tur-tur-tur” to gruchanie znamienne dla turkawki, skąd też jej nazwa i polska, i naukowa. No a czy biolodzy i medycy zgodzą się na to, że NERKA to „płaty tłuszczu okrywające wnętrzności zwierząt, spalane na ołtarzu”? Wszak Wj 29,22 wyraźnie odróżnia nerki od tłuszczu: „I weźmiesz barana tłuszcz i ogon, i tłuszcz pokrywający wnętrzności, i płat tłuszczu, który jest na wątrobie, i obie nerki, i tłuszcz, który jest na nich”

39) Hasło SEFARAD identyfikuje to miasto z Księgi Amosa „z Sardis we wschodnio-centralnej Turcji, stolicą starożytnego imperium Lidii”. Hasło LIDIA też twardo obstaje przy takim położeniu tej krainy. Otóż z całą pewnością Lidia leżała w zachodniej części Azji Mniejszej, a jej stolica to nie Sardis, lecz Sardes (ew. Sardy). Tak jest w BT. Zagadkowe jest też to, że wg hasła SARDY to „miasto zostało założone w III w. przed Chr. w czasach Seleucydów”, ale dalej jest, że po klęsce Krezusa „Sardy stały się centrum regionalnej satrapii”, wiadomo, perskiej, a to był koniec VI w. przed Chr. (o jakimś unicestwieniu Sardy między VI a III w. przed Chr. w haśle nie ma śladu). Wydawałoby się też, że Lidię zamieszkiwali Lidyjczycy, a nie Ludyjczycy, jak w haśle LUD. Wg Rdz 10,22 synem Sema, czwartym z kolei, był Lud, a liczba mnoga od niego, na oznaczenie narodów, których jest eponimicznym przodkiem, to Ludim. I tu PEB zauważa: „Często łączy się jedną grupę tych ludów z królestwem Lidii, położonym na zachodnim (a jednak!) wybrzeżu Azji Mniejszej. Jednak Ludyjczycy nie byli ludem semickim... tak że identyfikacja ta wydaje się wątpliwa”. Czy aby nie należy podmienić „Lu” na „Li”? Pozostając przy położeniu geograficznym, komuś w PEB dość regularnie wschód na mapach myli się z zachodem. Ot, z Pawłem chciano dopłynąć z Dobrych Portów do portu FENIKS, ale statek rozbił się u brzegów Malty. Tenże Feniks jest wg PEB „na południowo-wschodnim wybrzeżu Krety”.Tymczasem mapka przy haśle KRETA ma Feniks prawie że na zachodnim cyplu tej wyspy. Dziwi też, że hasło to, obejmujące sobą niemal 2 kolumny drobnego druku, ani słówkiem nie napomyka o pobycie Pawła na tej wyspie w czasie jego podróży do więzienia w Rzymie. Owszem, o późniejszym pobycie tak.

40) Wg hasła SAMSON tenże „zemścił się na mieszkańcach Aszkelony”. Sęk w tym, że miasta o nazwie Aszkelonna w biblijnej Palestynie nie było – był jedynie filistyński Aszkelon. A więc zemścił się na mieszkańcach Aszkelonnu. Hasło REUEL (1) twierdzi, że był ci on „synem Ezawa i Basmaty” – i znów: Ezaw nie miał żony imieniem Basmata, lecz miał Basmat (w BT Bosmat) Chittytkę, no i drugą Chittytkę, Jehudit. Imiona obu tych Chittytek są nieodmienne! Podobnież mógł ktoś być ojcem Miriam, prawnukiem Rut, córką Rachab, synem Hagar, ale nie Miriamy, Ruty, Rachaby czy Hagary! I jeszcze: potężny wojownik SZAMGAR ponoć „kolaborował z Jaelą w rozbijaniu handlu karawanowego”. Ale znów: kobiety imieniem Jaela nie było! Była jedynie Jael. Oto tak jest w Sdz 5,6: „Za dni Szamgara, syna Anata, za dni Jael opustoszały drogi”. Ma też Jael, a nie Jaela, w PEB swe hasło.