Dzieje Izraela

Choć powstanie Machabeuszy spowodowało przywrócenie kultu, nie zmieniło sytuacji politycznej Palestyny, która pozostawała pod dominacją dynastii syryjskich Seleucydów. Dynastia hasmonejska, która bezpośrednio rządziła krajem, była osłabiana wewnętrzną rywalizacją o władzę. Konflikt między członkami dynastii sprowadził w 63 r. przed Chr. interwencję rzymskiego wodza Pompejusza, który poparł Hirkana II, jednego z pretendentów do tronu. Od tego momentu Palestyna znalazła się pod dominacją Rzymu. Po zajęciu Jerozolimy przez Pompejusza Hirkan nadal utrzymywał się przy władzy, ale był już tylko wykonawcą woli Antypatra I, zjudaizowanego Idumejczyka. Był to faktyczny kres dynastii hasmonejskiej.
Antypater II, syn Antypatra I, rządził w Jerozolimie z przyzwolenia Juliusza Cezara, który nadał mu tytuł epitrophos (prokurator). Z kolei Herod, syn Antypatra, został w 34 r. przed Chr. królem Judei dzięki poparciu Marka Antoniusza. Przejąwszy władzę, pozabijał wszystkich członków rodziny hasmonejskiej. Świadomy, że Judejczycy nie darzą go sympatią, chciał się im przypodobać i podjął wiele przedsięwzięć budowlanych. Największym była odbudowa świątyni jerozolimskiej, a ponadto powiększenie miasta Samaria (Sebaste), założenie Cezarei Nadmorskiej, zbudowanie zimowego pałacu w Jerychu oraz kilku twierdz wokół Jerozolimy (Masada, Macheront, Herodium i inne). Herod zmarł ok. 4 r. przed Chr.
Królestwo Heroda zostało podzielone między jego synów. Najstarszy, Archelaus, obdarzony tytułem etnarchy, sprawował rządy w Judei, Samarii i Idumei. Niezadowoleni z niego Rzymianie złożyli go z tronu i deportowali (6 r. po Chr.). Jego miejsce zajęli prokuratorzy, z których najsłynniejszym był Poncjusz Piłat (lata 26-36 po Chr.). Młodszy brat Archelausa, Herold Antypas (zm. 39 r. po Chr.), po otrzymaniu tytułu tetrarchy rządził w Galilei i Perei. Ewangelie podają, że Herold Antypas odegrał istotną rolę w procesie i skazaniu na śmierć Jezusa. Trzeci syn Heroda, Filip, zrodzony z Kleopatry (zm. 34 r. po Chr.), też otrzymał tytuł tetrarchy i rejon na wschód od Jeziora Galilejskiego. Jego imię upamiętnia Cezarea Filipowa położona w pobliżu źródeł Jordanu.
Za rządów tetrarchów Heroda Antypasa i Filipa na dworze cesarskim w Rzymie wychowywał się Herod Agryppa I, wnuk Heroda Wielkiego, zrodzony z jego syna Arystobula. Urodził się ok. 10 r. przed Chr. i na krótko przed śmiercią dziadka został wysłany do Rzymu. Wychowywany w rodzinie cesarskiej stał się bliskim przyjacielem Kaliguli (37-41 r. po Chr.), który po dojściu do władzy podarował mu tereny zarządzane niegdyś przez Filipa, a także ziemie Heroda Antypasa, który popadł w niełaskę i został deportowany do Galii.
Wszystkie przywileje Agryppy I potwierdził Klaudiusz (41-54 po Chr.), następca Kaliguli, dodając mu Judeę i Samarię oraz tytuł konsula. Agryppa zarządzał więc terytorium (lata 41-44) zbliżonym rozmiarami do królestwa Heroda Wielkiego. Kilkakrotnie wzmiankowany w Dziejach Apostolskich, był prześladowcą pierwszych chrześcijan odpowiedzialnym za ścięcie Jakuba i uwięzienie Piotra. Po jego nagłej śmierci władzę przejął syn Agryppa II. Lojalny wobec Rzymian przeżył wybuch pierwszego powstania żydowskiego w 66 r. Udzieliwszy poparcia Tytusowi, zdobywcy Jerozolimy, po upadku powstania przeniósł się do Rzymu, gdzie zmarł ok. 93 r. Klęska powstania przeciw Rzymianom w 70 r. (w 73 r. upadł ostatni punkt oporu – twierdza Masada) wyznacza koniec dziejów biblijnego Izraela.

Spis treści