Zwiastowanie narodzenia Jana Chrzciciela (Łk 1,5-25)

Ale wracając jeszcze na moment do kwestii powtórnego przyjścia Eliasza, czy są to faktycznie tylko pobożne przekonania, czy jest w Biblii jakiś fragment potwierdzający takie wierzenia?

Tak, jest jeden jedyny cytat, który zapowiada powtórne przyjście Bożego męża. Pochodzi z Księgi Proroka Malachiasza: Oto Ja poślę wam proroka Eliasza przed nadejściem dnia Pańskiego, dnia wielkiego i strasznego. I skłoni serce ojców ku synom, a serce synów ku ich ojcom, abym nie przyszedł i nie poraził ziemi izraelskiej przekleństwem (Ml 3,23-24). Teraz rozumiesz, dlaczego także Archanioł Gabriel powie to samo o Janie Chrzcicielu: Pójdzie przed Nim w duchu i mocy Eliasza, żeby serca ojców nakłonić ku dzieciom, a nieposłusznych – do usposobienia sprawiedliwych?

A zatem kolejne biblijne nawiązanie…

Ale także coś więcej… Nawiązanie nie tylko do Starego Testamentu, lecz także do skarbca tradycji judaizmu. Żydzi byli przekonani także, że tuż przed nadejściem Mesjasza relacje w społeczeństwie i w rodzinie będą przechodzić próbę poważnych kryzysów. W Talmudzie znajdujemy ciekawą wypowiedź. Mówi Rabbi Nehorai: W pokoleniu, kiedy Mesjasz przybędzie, młodzi ludzie będą ubliżać starym, a starzy będą stawać przed młodymi (aby cześć im oddawać); córki powstaną przeciw matkom, a synowie przeciw teściowym. Ludzie będą butni, a syn nie speszy się w obecności ojca (Sanherdin 97a). Co prawda Talmud, jeśli chodzi o słowo pisane, jest późniejszą tradycją w stosunku do Biblii, niemniej – wydaje się – że takie przekonanie było rzeczywiście żywe. Zło, nienawiść między ludźmi i zepsucie stosunków rodzinnych – to miał być inny znak czasu, w którym ma się ukazać Mesjasz. I nagle, gdy on już nadejdzie, wszystko ma się odwrócić. Eliasz, przygotowując drogę dla Mesjasza, skłoni serce ojców ku synom, a serce synów ku ich ojcom. Epoka Mesjasza będzie nową erą. Tam, gdzie dotąd panowała ciemność, odtąd rozbłyśnie światło. Więzi ludzkie zostaną odnowione…

KIM JEST JAN CHRZCICIEL? STAROTESTAMENTALNE ŹRÓDŁA Łk 1,17

Z wykresu, który przygotowałeś, wynika, że w Starym Testamencie jest więcej możliwych źródeł naszego cytatu.

Tak, to prawda. Ale zwróć uwagę, że Stary Testament mówi o odbudowanej relacji, która ma charakter wzajemności. Malachiasz twierdzi, że Eliasz skłoni serce ojców ku synom, a serce synów ku ich ojcom. Tymczasem św. Łukasz cytuje tylko pierwszą część tych słów i ucina cytat w połowie zdania. To jest kolejna zagadka dla biblistów…

A nie powinno być odwrotnie? Dlaczego serca ojców mają się skłonić ku synom? Zazwyczaj to synowie, szczególnie w okresie młodzieńczego buntu, powinni zmądrzeć i przyznać rację swym ojcom. Przecież to sam św. Łukasz przekazuje nam przypowieść o Synu marnotrawnym…

No więc właśnie, dlatego pominięcie części proroctwa jest tutaj bardzo prowokujące. Prowokujące do dyskusji, a na pewno do myślenia… Uważam, że tych spośród czytelników Ewangelii Łukasza, którzy dobrze znali Biblię hebrajską, takie niedopowiedzenie bardzo raziło.

Być może jest tutaj ukryta jakaś symbolika związana z pokoleniami… Może ojcowie to stare pokolenie, które żyje według starego ducha. Natomiast teraz przyjdzie nowe pokolenie… Tylko kto byłby kim?
Niedaleki jesteś od pomysłu, który swego czasu zaproponował niemieckojęzyczny biblista, Alois Stöger. Pokoleniem ojców nazywa on tradycjonalistyczne kręgi żydowskie, zaś pokoleniem synów – nawróconych pogan. W dziele św. Łukasza – przypomnijmy, chodzi nie tylko o Ewangelię, także o Dzieje Apostolskie – tymi, którzy w znacznej większości odrzucili Jezusa, byli Żydzi. Za to poganie, według tego, co czytamy w Dziejach Apostolskich, nie tylko przyjmowali Dobrą Nowinę, ale stawali się przykładem niezachwianej wiary dla starożytnych chrześcijan. Pamiętajmy, św. Łukasz uczestniczył w podróżach apostolskich i wraz ze św. Pawłem głosił Chrystusa wśród Greków. A zatem ogólnie sytuacja wyglądała tak, że ojcowie wiary, Żydzi, buntowali się przeciw nowemu porządkowi, bo w swym zarozumialstwie byli przekonani, że ich zbawienie jest już pewne. Ich ojcem jest przecież Abraham, więc należą do Narodu Wybranego. Wydawało im się, że to wystarczy… Nie! – mówi św. Łukasz. Poganie, to nowi i nieoczekiwani synowie Abrahama, którzy szczerze otworzyli serce na Ewangelię, teraz właśnie oni zdobyli mądrość serc i są wzorem dla wielu Żydów. Serca ojców winny zwrócić się ku sercom synów. W tej perspektywie dość wymownie brzmią słowa, którymi później na pustyni Jan Chrzciciel ganił Izraelitów: Wydajcie więc owoce godne nawrócenia; i nie próbujcie sobie mówić: «Abrahama mamy za ojca», bo powiadam wam, że z tych kamieni może Bóg wzbudzić dzieci Abrahamowi (Łk 3,8).

MILCZENIE – KARA CZY ZNAK?

Ryt liturgii żydowskiej nakazywał, iż po zakończonej ofierze kapłan miał wyjść na zewnątrz i pobłogosławić całe zgromadzenie Izraela. Cały tłum czekał na słowo tego, który przed chwilą stał przed Bogiem. Tymczasem on wychodzi na zewnątrz i… nie może nic powiedzieć.

To było stare piękne błogosławiństwo zapisane jeszcze w Księdze Liczb: Niech cię Pan błogosławi i strzeże. Niech Pan rozpromieni oblicze swe nad tobą, niech cię obdarzy swą łaską. Niech zwróci ku tobie oblicze swoje i niech cię obdarzy pokojem. Sam Bóg Jahwe zapewniał Aarona: Tak będą wzywać imienia mojego nad Izraelitami, a Ja im będę błogosławił (Lb 6,24-27). Tak zatem rzeczywiście, cały lud oczekuje błogosławieństwa, a tymczasem Zachariasz nic nie potrafi powiedzieć… Wtedy zrozumieli, że miał widzenie w przybytku. On zaś dawał im znaki i pozostał niemy (Łk 1,22). Mamy tutaj wyraźne nawiązanie do Księgi Daniela. Prorok Daniel też kiedyś pozostał niemy po spotkaniu z Archaniołem Gabrielem. Z drugiej strony milczenie Zachariasza znaczy coś więcej …