Zwieńczenie chrystologii w Apokalipsie

B. Dane chrystologiczne Listów do Siedmiu Kościołów

Ten odrębny i zwarty pod względem formy i treści blok w Apokalipsie, jaki stanowią Listy do Siedmiu Kościołów, wymaga przynajmniej krótkie­go wstępu objaśniającego ich budowę literacką oraz symbolikę.
Każdy z listów układa się w schemat składający się ze stałych elemen­tów. Pierwszy - to po adresie ujęty w stylu proroków Starego Testamentu nakaz dany Janowi, z podaniem adresata, następuje tytuł chrystologiczny, potem zrąb główny, który zawiera ocenę, pochwałę lub naganę, napomnie­nie lub zachętę, wreszcie zakończenie z obietnicą nagrody dla zwycięzcy, tzn. dla chrześcijanina, który wciąż w życiu pomyślnie pokonuje próby, na jakie wystawia go jego wiara w Chrystusa.
Adresaci listów - to nowy problem, gdyż Aniołowie Kościołów stano­wią osobowy symbol, niełatwy do jednoznacznej i pełnej interpretacji. Wbrew nazwie nie są to duchy czyste, opiekujące się Kościołami (jak np. w Ap 21,12), lecz ludzie, i to o różnej wartości moralnej - od chwalonych do ganionych. Ich misja i łączność z poszczególnymi Kościołami wskazuje na to, że są to zapewne biskupi tych siedmiu wspólnot, dobrze znani Jano­wi. Traktuje on ich w imieniu Chrystusa z odważną szczerością, co łatwo wytłumaczyć stanowiskiem jego, Jana Apostoła i Ewangelisty w Efezie według przekazu najdawniejszej Tradycji. Nadto każdy z tych siedmiu jest więcej niż jednostką historyczną, gdyż podobnie jak patriarchowie w bło­gosławieństwie Jakuba (Rdz 49,1-28), każdy niejako streszcza w sobie tym razem nie przyszłe dzieje szczepu, lecz aktualne w owym czasie oblicze duchowe swego Kościoła. Choć Kościoły występują w liczbie mnogiej - Siedmiu, to nie tracąc nic z powiązań typu zeitgeschichtlich^[12], reprezentują one cały Kościół powszechny, i to w przestrzeni i w czasie. Nad takim Kościołem się zatrzymujemy, nie czyniąc przez to dygresji w stronę eklezjologii, lecz dlatego, że nad nim opiekę roztacza Jezus Chrystus chwaleb­ny, w związku z tym inaczej niż dotąd nazywany i ukazywany. Przybliży zaś symbolikę tych listów komentarz ostatniego wersetu wizji wstępnej:

Co do tajemnicy siedmiu gwiazd, które ujrzałeś w mojej prawej ręce,
i co do siedmiu złotych świeczników:
siedem gwiazd - to są Aniołowie siedmiu Kościołów,
a siedem świeczników - to jest siedem Kościołów (Ap 1, 20).

Symbole apokaliptyki są elastyczne, a zarazem wielopiętrowe (E.-B. Allo). Stąd zarówno gwiazdy, jak aniołowie i świeczniki odnoszą się do tej samej rzeczywistości eklezjalnej - do Siedmiu Kościołów, ale nie tylko do tych wyliczonych imiennie w Ap 1,11, jak o tym wyżej była mowa. Gwiazdy być może mają swoją inspirację w przenośni zastosowanej do mędrców i wychowawców ludu Bożego u Dn 12,3. Świeczniki podkreślają rolę świa­tła, jaką ma z woli Chrystusa pełnić wobec otoczenia każda wspólnota chrze­ścijan (por. Mt 5, 14nn; Flp 2, 15).

[12] Np. Smyrna może się wiązać ze św. Polikarpem (Ap 2,9n), ale jego postać nie wyczer­puje całej treści orędzia skierowanego do tego typu „Anioła Kościoła” w wiekach następ­nych.