"Racz więc dać Twemu słudze serce pełne rozsądku" (1 Krl 3,9)

[1] Zob. J.B. Łach, Księgi 1 – 2 Królów. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu IV/2),Poznań: Wydawnictwo „Pallottinum”, 2007, s. 159-160; F. Gradl, „Gibeon/Gibeonici”, tłum. T. Siemieniec, w: Nowy leksykon biblijny, red. F. Kogler, R. Egger-Wenzel, red. wyd. pol. H. Witczyk, Kielce: Wydawnictwo „Jedność”, 2011, s. 223-224.

[2] Zob. J.B. Łach, Księgi 1 – 2 Królów, s. 160; por. S.J. De Vries, 1 Kings (Word Biblical Commentary 12), Nashville: Thomas Nelson, Inc., 2003, s. 51. M. Cogan (I Kings. A New Translation with Introduction and Commentary [The Anchor Yale Bible 10], New Haven, London: Yale University Press, 2008, s. 185) zauważa natomiast, że określenie „tysiąc” jest raczej w tym kontekście typologicznym wyrażeniem wielkiej liczby (por. Pwt 1,11).

[3] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski. Tom I- II (Prymasowska Seria  Biblijna), red. wyd. pol. P. Dec, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2008, t. 2, s. 216-217; por. W. Kardyś, „Przemawianie Boga przez sny w czasach sędziów i pierwszych królów w Izraelu”, w: Sny prorocze, sny wieszcze, objawienia Boże przez sny w tradycji starotestamentalnej, red. G.M. Baran, Tarnów: Wydawnictwo „Biblos”, 2017, s. 125.

[4]  Zob. S. Łach, „Wiara w sny w Izraelu i na Wschodzie Starożytnym”, w: tenże, Księga Rodzaju. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Starego Testamentu I/1), Poznań: Wydawnictwo „Pallottinum”, 1962, s. 598-603; J. Lemański, „Ekskurs 1: Sny w Biblii”; w: tenże, Księga Rodzaju. Rozdziały 37 – 50. Część 3. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament I/3), Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2015, s. 91-94. Szerokie opracowanie zagadnienia snów w Starym Testamencie zob. Sny prorocze, sny wieszcze, objawienia Boże przez sny w tradycji starotestamentalnej, red. G.M. Baran, Tarnów: Wydawnictwo „Biblos”, 2017.

[5] Szerzej na ten temat zob. J. Lemański, „Rola snów w Księdze Rodzaju (tradycje patriarchalne Rdz 12 – 36)”, w: Sny prorocze, s. 27-36.

[6] Szerzej na ten temat zob. G.M. Baran, „Sny w opowiadaniu o Józefie Egipskim”, w: Sny prorocze, s. 47-93.

[7] Zob. S. Łach, Wiara w sny w Izraelu i na Wschodzie Starożytnym, s. 602; por. P. Jaworski, „Czy Jeremiasz deprecjonował sny prorockie? Analiza Jr 23,25-32 oraz 27,9-10 i 29,8-9”, w: Sny prorocze, s. 133-166.

[8] Szerzej na ten temat zob. G.M. Baran, „Sny (ἐνύπνια [enýpnia]) w refleksji Mędrca Pańskiego Syracha”, w: Sny prorocze, s. 267-304.

[9] Por. H. Schüngel, „Sen”, w: Praktyczny słownik biblijny, red. A. Grabner-Haider, przekł. i oprac. T. Mieszkowski, P. Pachciarek, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, Wydawnictwo Księży Pallottynów, 1994,  kol. 1190.

[10] Zob. J.L. Crenshaw, Joel. A New Translation with Introduction and Commentary (The Anchor Yale Bible 24C), New Haven, London: Yale Univeristy Press, 2008, s. 166.

[11] Zob. W. Kardyś, Przemawianie Boga przez sny w czasach sędziów i pierwszych królów w Izraelu, s. 126-127.

[12] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 64.

[13] Zob. J. Łach, Modlitwa króla Salomona o mądrość (1 Krl 3,6-15), „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 37/1 (1984), s. 42; C. Westermann, „עֶבֶד ʻebed servant”, w: Theological Lexicon of the Old Testament, red. E. Jenni, C.  Westermann, tłum. ang. M.E. Biddle, Peabody: Hendrickson Publishers, 1997, s. 827.

[14] Zob. J. Czerski, Pojęcie „hesed” w Starym Testamencie (Stan Badań), „Roczniki Teologiczno-kanoniczne” 30/1 (1983), s. 116.

[15] Por. S.J. De Vries, 1 Kings, s. 52.

[16] Zob. J.B. Łach, Księgi 1 – 2 Królów, s. 161; J. Łach, Modlitwa króla Salomona o mądrość, s. 42.

[17] Zob. S.J. De Vries, 1 Kings, 52; J. Łach, Modlitwa króla Salomona o mądrość, s. 42-43; J.B. Łach, Księgi 1 – 2 Królów, s. 161.

[18] Zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 665.

[19] Zob. tamże, t. 2, s. 160.

[20] Zob. S.J. De Vries, 1 Kings, s. 52.

[21] Salomon stwierdza wprost: „Brak mi doświadczenia!” (1 Krl 3,7). W tekście hebrajskim występuje idiomatyczne wyrażenie lō ʼēḏaʻ ṣēʼṯ wāḇōʼ, które dosłownie oznacza: „nie umiem wyjść ani przyjść”. Por. J. Łach, Modlitwa króla Salomona o mądrość, s. 43.

[22] Por. T. Brzegowy, Pisma mądrościowe Starego Testamentu (Academica 68), Tarnów: Wydawnictwo „Biblos”, 2001, s. 21.

[23] Zob. J. Łach, Modlitwa króla Salomona o mądrość, s. 43; por. J. Łach, Księgi Samuela. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy  (Pismo Święte Starego Testamentu IV/1), Poznań, Warszawa: Wydawnictwo „Pallottinum”, 1973, s. 501.

[24] Zob. M. Filipiak, Biblia o człowieku. Zarys antropologii biblijnej Starego Testamentu (Rozprawy Wydziału Teologiczno-Kanonicznego 50), Lublin: TN KUL, 1979, s. 49-53.

[25] Należy zauważyć, że na Starożytnym Bliskim Wschodzie zdolność słuchania była postrzegana jako źródło mądrości. Zob. M. Cogan, I Kings, s. 187.

[26] Szerzej na ten temat zob. np. B. Poniży, Księga Mądrości. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament XX), Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2012, s. 284-297.

[27] Zob. T. Brzegowy, Pisma mądrościowe Starego Testamentu, s. 25.

[28] Tego rodzaju prośby zazwyczaj pojawiają się w modlitwach królów Asyrii i Babilonii. Zob. J.B. Łach, Księgi 1 – 2 Królów, s. 162.

[29] Bezpośrednio odnotowanym owocem daru „serca mądrego i rozsądnego” było rozstrzygnięcie Salomona sporu kobiet, który dotyczył własności dziecka (zob. 1 Krl 3,16-28). Wyrok króla został przez autora biblijnego opatrzony następującym komentarzem: „Kiedy o tym wyroku sądowym króla dowiedział się cały Izrael, czcił króla, bo przekonał się, że jest obdarzony mądrością Bożą (hoḵmaṯ ʻĕlōhîm) do sprawowania sądów” (1 Krl 3,28)

[30] Określeni nāḇôn to imiesłów koniugacji niphal od rdzenia czasownikowego byn, który przyjmuje znaczenia: „rozumieć, dostrzegać; być bystrym, pojmować; posiadać/zdobywać rozumienie, inteligencję” (zob. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Wielki słownik hebrajsko-polski, t. 1, s. 117). Termin nāḇôn odpowiada zatem zawartemu w 1 Krl 3,9 czasownikowi (infinitivus constructus w hiphil) ləhāḇîn – „rozróżniać”. Zob. S.J. De Vries, 1 Kings, s. 53.

[31] Zob. J. Łach, Modlitwa króla Salomona o mądrość, s. 44. Uwarunkowanie obietnicy długiego życia od wiernego przestrzegania przykazań Jahwe wpisuje się w idee szkoły deuteronomicznej/deuteronomistycznej. Zob. S.J. De Vries, 1 Kings, s. 53.

[32] Na temat ofiary zwanej zeḇaḥ šelem (šəlāmîm) zob. np. R. de Vaux, Instytucje, t. 2, s. 430-431; S. Łach, „Ofiara zebah šelāmîm”, w: tenże, Księga Kapłańska. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu II/1), Poznań, Warszawa: Wydawnictwo „Pallottinum”, 1970, s. 303-307.

[33] Zob. J. Łach, Modlitwa króla Salomona o mądrość, s. 44-45; .B. Łach, Księgi 1 – 2 Królów, s. 162.

[34] Zob. S.J. De Vries, 1 Kings, s. 53.

[35] Zob. J. Łach, Modlitwa króla Salomona o mądrość, s. 45.