Królestwo Dawida i Salomona (1010-931 p.n.e.)

Czy rzeczywiście istniało Zjednoczone Królestwo Izraela i mogło być potęgą w swoim czasie, czy to jedynie legenda? Jaki obszar mogło zajmować i czy istnieją dane archeologiczne świadczące o jego potędze? Dlaczego nie istnieją pozabiblijne teksty na temat Dawida i Salomona, skoro było tak potężne? Czy na te pytania można odpowiedzieć w świetle dzisiejszej wiedzy archeologicznej i historycznej?



Jerozolima stolicą Zjednoczonego Królestwa

Miasto Dawida

Według opisów biblijnych Dawid dostał się do miasta przez system przejść i kanałów. Najwcześniejszym podziemnym systemem wodnym jest tzw. szyb Warrena, nazwany tak od nazwiska odkrywcy. Jak opisuje Encyklopedia archeologiczna:

“Zaopatrzenie Miasta Dawida w wodę zależało w głownej mierze od źródła Gichon w dolinie Cedronu, u podnóża wschodniego stoku. Źródło to nie bije nieprzerwanie, dlatego w celu spożytkowania jego zasobów trzeba, korzystając z każdorazowego wypływu, zbierać wodę w odpowiednich zbiornikach. [...] Całość składa się z biegnącego poziomo tunelu długości 40 m. ze schodkowym wejściem i pionowym szybem na wschodnim końcu. Sam szyb ma głębokość 12 m. Tu docierała woda ze źródła Gichon, którą następnie mieszkańcy czerpali u góry szybu, jak ze studni.”

Dokładnie – tunel miał 41 m. długości, spadek na jego przebiegu wynosił 13 m, szerokość 2,5-3,0 m., a wysokość od 1,5 do 5 metrów. Czy – jak stwierdza analiza hydrologiczna wykonana przez ekspedycję Davida Y. Shiloha (1978-1985) – cały szyb, który składa się z naturalnych krasowych szczelin, włączonych do systemu wodociągowego, powstał w X w. w czasie budowy królewskiego miasta, czy też należy uwierzyć ostatnim badaniom geologicznym, które wydają się potwierdzać koncepcję jego funkcjonowania przez zdobyciem miasta przez Dawida? W chwili obecnej jest to chyba problem nie do rozstrzygnięcia...

Z pewnością w X w. p.n.e. miasto było gwałtownie rozbudowywane. Na odcinku E i G obszaru wykopalisk znaleziono kamienną konstrukcję tarasową, która służyła prawdopodobnie jako mur oporowy, zbudowaną na zasypanych fundamentach kananejskiej twierdzy. Zachowała się ona do wysokości 16 m. Odsłonięto również fragmenty muru kazamatowego pochodzącego z tego okresu. Prawdopodobnie na tej konstrukcji zbudowano monumentalne gmachy, podobne do późniejszych ośrodków królewskich z terenów Judy i Izraela w X-IX w. p.n.e. Obszar ten połączono od strony południowej z akropolem, wzniesionym na ruinach kananejskiej twierdzy, a w kierunku północnym rozszerzono w stronę Wzgórza Świątynnego. Znaleziska te stanowią zapewne fragmenty Ofelu – pałacu królewskiego (Iz 32,14; 2Krn 27,3).

Niezależnie od szybu Warrena za czasów Dawida i Salomona w Jerozolimie rozbudowano również system wodny – w X-IX w. p.n.e. użytkowany był również tunel Siloe, już autentyczny tunel , wykuty w skale, doprowadzający wodę ze źródła Gichon do południowo-zachodniej części miasta. Intensywna rozbudowa miasta może świadczyć, że próbowano je dostosować do pełnionej funkcji stolicy Królestwa. Położenie geograficzne miasta można zobaczyć TUTAJ :.


Świątynia Salomona

Lokalizacja Świątyni jest dość oczywista – nie mogła znajdować się na terenie miasta Dawida, skoro jej powierzchnia równała się całemu obszarowi miasta. Od wschodu, zachodu i południa miasto było ograniczone potokami (Cedron, Tyropeon) i doliną Gehenny. Zatem Świątynia musiała być położona na północ. Źródła archeologiczne praktycznie nie istnieją, przede wszystkim z racji niemożności prowadzenia prac wykopaliskowych na terenie muzułmańskiego sanktuarium.

Jedynym dostępnym archeologom śladem istnienia w Jerozolimie Świątyni (późniejszym, bo datowanym na połowę VIII w. p.n.e.) jest jabłko granatu, wykonane z kości słoniowej i opatrzone paleohebrajską inskrypcją “święty dar dla kapłanów Domu Jahwe” (na podstawie: Jerusalem: An Inscribed Pomegranate from the Solomonic Temple, MFA Israel). Ma niespełna 4,5 cm długości i jest zakończone listkami. Przechowywane jest w Muzeum Izraela.

Odnośnie do wiarygodności opisu biblijnego dotyczącego Świątyni Salomona – warto zwrócić uwagę na świątynię odkrytą w Arad (opisana w części poświęconej południowym granicom Królestwa).


Rozwój miast na terenie Królestwa

Mur kazamatowy i bramy Salomona

Osiedla izraelskie z czasów opisywanych w Księdze Sędziów zasadniczo były nieobwarowane. Giloh koło Betlejem, otoczone murem, który postawiony był jedynie fragmentami, i wyposażone w wieżę obronną, stanowi rzadkość. W większości osiedli jedyny rodzaj obrony stanowiły postawione w jednym ciągu i dotykające jeden do drugiego domy.

Pierwsze fortyfikacje izraelskie pochodzą z czasów Saula. Był to mur kazamatowy, składający się z trzech części: dwóch murów: zewnętrznego i wewnętrznego, połączonych w niektórych miejscach prostopadłymi ściankami; przestrzeń między nimi czasem wypełniano gruzem i piaskiem, czasem adaptowano na magazyny. Podobne mury budowano przez całe panowanie Dawida i Salomona. Ten ostatni stworzył również specyficzny rodzaj fortyfikacji, którego przykłady odkryto w Chasor, Gezer i (nieco późniejsze) w Megiddo. System fortyfikacji Salomona składał się z trzech części – muru kazamatowego oraz trójdzielnej bramy zewnętrznej i bramy wewnętrznej. Między nimi biegło wąskie przejście – korytarz prowadzący do miasta, załamujący się pod kątem prostym. Mniejsze miasta i osiedla nadal otaczano murem kazamatowym, lub nie budowano fortyfikacji, pozostając na obronnej linii domów.


Miasta Salomona

Prace wykopaliskowe prowadzone były w Megiddo w kilku etapach, od początku XX w. Po upadku miasta w połowie XII w. p.n.e. przez blisko 200 lat było ono nieufortyfikowane i nie miało większego znaczenia. Istotną zmianę przyniosła druga połowa panowania Salomona – miasto zostało wówczas otoczone murem kazamatowym. Wiodła do niego potężna brama z dwoma wieżami i bezpośrednim wejściem. Z tego okresu pochodzi również forteca. W kolejnych latach – już za czasów Królestwa Północnego – fortyfikacje te wielokrotnie przebudowywano.