O zagubionym synu

Tematy przypowieści. We wszystkich opowiadaniach, których protagonistami są dwaj synowie, nacisk bywa położony na ich kontrastowość. Tutaj jednak prawdziwy kontrast pojawia się pomiędzy ojcem i starszym synem. Stąd też pierwszym celem i głównym tematem przypowieści jest współczucie i miłosierdzie ojca, które odzwierciedla współczucie i miłosierdzie Boga. Współczucie jest jednym z ważniejszych tematów działalności Jezusa (Mt 9,36; 14,14 / Mk 6,34; Mt 15,32 / Mk 8,2; Mt 18,27; 20,34; Mk 9,22; Łk 7,13; 10,33; 15,20). Marnotrawny syn powrócił nie tylko do domu, ale i do ojca (w. 20). Przypowieść jest unaocznieniem łaski, którą Bóg ofiaruje zbłąkanym grzesznikom (Heininger, Metaphorik, 165). Jezus w swym orędziu o Królestwie podkreślał, że ostateczne przebaczenie ofiarowane jest teraz i że jest to czas decydujący i krytyczny dla nawrócenia. Bóg, którego Jezus reprezentuje i głosi, jest Bogiem przebaczającym i miłosiernym. To właśnie ujawnia się w przypowieści.

Równie emocjonalny język znamionuje ojca rozmawiającego ze starszym synem. Poprzez nazwanie go synem i dzieckiem ojciec gwarantuje również jemu miejsce w rodzinie oraz przy sobie (Hultgren, Parables, 79). Uwzględniając liczne paralele pomiędzy synami, przypowieść jest o dwóch zagubionych synach. Jeden z nich chce być sługą i drugi także uważa się za sługę („oto tyle lat ci służę” w. 29). Ojciec natomiast podkreśla, że obydwaj są jego synami i braćmi sobie nawzajem. Niedostrzeganie stanu faktycznego przez starszego syna zaznaczone jest przez przeciwstawienie jego „nigdy” ojcowskiemu „zawsze”. Równie dramatyczny kontrast pojawia się pomiędzy wyrażeniem skierowanym do ojca przez starszego syna: „twój syn”, a wyrażeniem ojca skierowanym do starszego syna: „brat twój”, będącym wezwaniem do uznania rzeczywistych rodzinnych relacji oraz potrzeby radowania się i świętowania. Jeśli starszy przyjmie zaproszenie ojca, jego powrót będzie miał socjologiczne konsekwencje: uzyska brata.

Drugim tematem przypowieści jest zaproszenie do świętowania i radości, co zostało zaznaczone wyraźnie w ww. 23-24 i 32. Niektórzy uważają, że radość jest centralnym tematem przypowieści (Lambrecht, Once More, 50). Jeśli Bóg raduje się z powodu nawrócenia się grzesznika, to czy lud Boży może jej poniechać? W odpowiedzi na pytanie faryzeuszów, dlaczego Jezus przebywa z grzesznym ludem, Jezus odpowiada: Zagubiony odnalazł się. A więc należy świętować. Ja przyłączam się do radości i świętowania Boga. A wy? Podobnie jak przypowieść o uczcie (Łk 14,16-24), także i omawiana przypowieść stawia pytanie: Oto Bóg wydaje ucztę, idziecie? Przebaczenie zostało dane w Jezusie. Ogłoszenie Jubileuszu jest uzasadnieniem świętowania.

Trzecim tematem jest obrona Jezusa przed zarzutem przebywania z grzesznikami (Hultgren, Parables, 84-85). Jeśli Bóg przyjmuje tego rodzaju ludzi i jeśli Jezus, przebywając z nimi, potwierdza Boże przebaczenie i miłosierdzie, zatem podejrzliwość i potępianie postępowania Jezusa jest oczywistym błędem i sprzeciwem wobec Bożego działania. Przypowieść przez swe niekompletne zakończenie funkcjonuje jako zaproszenie skierowane do słuchaczy, aby przyjęli taką samą postawę wobec grzeszników, jaką przyjmuje ojciec wobec marnotrawnego syna. Zmiana postawy pociąga za sobą misyjny zapał; człowiek zachęcany jest nie tylko do przyjmowania grzeszników, ale i ich odnajdywania (Hendrickx, Parables, 166).

Impulsy i podsumowania

Radość prawdziwa i fałszywe radości. Przypowieść o synu marnotrawnym stanowi starannie zbudowaną jednostkę literacką, w której centrum znajduje się ojcowski dom jako miejsce autentycznej radości. W opowiadaniu nie brak przebłysków innych radości, które jednak ostatecznie okazują się radościami fałszywymi. Od ojca oraz od doznawanej w domu rodzinnym radości można odejść. Ojciec nikogo nie zatrzymuje, ale zachęca do łączności z sobą oraz całą rodziną. Każde z jego dzieci, które przychodzi, jest przyjmowane bez zastrzeżeń i bezzwłocznie. Ten, kto jest z dala od ojca, doznaje zagubienia, ten, kto przychodzi do ojca, odnajduje się na nowo i żyje.