Teologia Dziejów Apostolskich

3. Poganie i ich włączenie do wspólnoty Kościoła
Dzieje Apostolskie w wielu miejscach odzwierciedlają wielkie napięcie do jakiego dochodzi w pierwotnym Kościele z powodu pierwszych wyznawców pochodzących z pogaństwa. Zapowiadał to Jezus: ...ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi (Dz 1,8).

Dla Apostołów i uczniów było rzeczą oczywistą, że misja ma charakter powszechny i musi objąć także pogan. Ale pierwotnie rozwija się ona tylko w Jerozolimie. Jest głoszona przez Żydów i tylko dla Żydów. W dniu zesłania Ducha Świętego znajdują się co najwyżej prozelici, ale nie mamy jeszcze do czynienia z poganami. Dopiero później misja dociera powoli i z wielkim trudem do pogan. Widzimy to w epizodzie z Korneliuszem (Dz 10). Kiedy Piotr widzi prześcieradło z różnymi czworonożnymi zwierzętami i słyszy: Zabijaj, Piotrze, i jedz! Odpowiada: O nie, Panie! Bo nigdy nie jadłem nic skażonego i nieczystego. Następnie słyszy odpowiedź: Nie nazywaj nieczystym tego, co Bóg oczyścił. Ale Piotr i tak się wzbrania (por. Dz 10,13-16).

Widać jak trudno było pierwszym uczniom zrozumieć na jakich zasadach miała się odbywać misja do pogan. Byli przekonani, że jest to wola Boga, bo była ona zapowiedziana już w Starym Testamencie. Ma się ona dokonać nie dlatego, że orędzie zbawienia zostało odrzucone przez Żydów. Nie jest ona przypadkiem, gdyż była wpisana w plany Boże już znacznie wcześniej. Najprawdopodobniej jednak myśleli, że będzie to dokonywało się w taki sposób, że ci, którzy będą chcieli stać się chrześcijanami najpierw będą musieli przyjąć Prawo.

Okazuje się, że kierunek jest odwrotny. Uczniowie wzbraniają się, stawiają takiej sytuacji opór: Kiedy Piotr przybył do Jerozolimy, ci, którzy byli pochodzenia żydowskiego, robili mu wymówki: „wszedłeś do ludzi nieobrzezanych - mówili - i jadłeś z nimi” (Dz 11,2-3). Piotr dopiero zaczął im wyjaśniać, że to co się stało było wolą Boga.

Widać, że Kościół pierwotny był zaskakiwany działaniem Ducha Świętego i zatwierdza to, co już za Jego sprawą się dokonało. Ciągle powraca pytanie o naturę Kościoła. Łukasz z pewnością dostrzega żydowskie korzenie Kościoła. Szczególnie G. Lohfink podkreśla nieokreśloność czasu powstania Kościoła. Termin hē ekklesia w Dziejach Apostolskich pojawia się dopiero w 5 rozdziale (w. 11), gdzie jest mowa o Ananiaszu i Safirze.

Kościół, jaki przedstawia Łukasz nie oczekuje od Żydów zerwania z Tradycją, ale też od pogan nie wymaga przestrzegania Prawa. Na tak zwanym soborze Jerozolimskim osiągnięto mądry kompromis: poganie zostali zwolnieni z obrzezania, ale zostają zobowiązani do zachowania czterech klauzul, mniej ważnych od obrzezania. Chodziło o obustronne ułatwienie wejścia do Kościoła, tak poganom, jak i ortodoksyjnym Żydom, zwłaszcza by nie urazić tych ostatnich. Zachowania postanowień soboru Jerozolimskiego miał dopilnować sam Paweł (por. Dz 16,4). Dotyczyły one (klauzule Jakubowe) zwłaszcza mieszkańców Syrii i Cylicji (por. Dz 15,23b-29).

4. Styl pierwotnego Kościoła
Można sądzić, że to, co zostało opisane przez Łukasza (por. np. Dz 2,42-47; 4,32-36) jest tylko ideałem. Szczególnie chodzi o sumaria przedstawiające pierwszych chrześcijan żyjących we wspólnocie dóbr, nauce Apostołów i miłości. Ideał nie do osiągnięcia. Ciekawe jest, że nie ma tu nakazu naśladowania. Po prostu jest to jedyna droga.

Na przykład opis zawarty w Dz 4,32-36 z jednej strony zawiera pełen ideałów obraz Kościoła. Z drugiej strony, zaraz następny fragment, to opis epizodu z Ananiaszem i Safirą, którzy sprzedali swoją posiadłość, ale część zapłaty odłożyli dla siebie. W konsekwencji otrzymują zapłatę, jaką jest śmierć (Dz 5,1-5). Wspólnota dóbr nie jest warunkiem sine qua non. Również po sprzedaży była to ich własność i jeżeli chcieli oddać swój majątek, to nie powinni byli oszukiwać. Może sprzedaż dóbr wiązała się z prestiżem we wspólnocie. Nie zawsze to co w teorii wydaje się najlepszym rozwiązaniem jest w praktyce najlepsze. Powyższy stan w praktyce prowadził do nadużyć, być może była to zbyt wysoko postawiona poprzeczka.

Na koniec należy wspomnieć o określeniach, które odnosiły się do hierarchii Kościoła i samych wiernych. Hoi episkopoi; tego określenia Paweł używa mówiąc do starszych Efezu (Dz 20,28). Hoi prezbyteroi oznacza „starszych” (Dz 4,5.8.23; 6,12; 23,14; 24,1; 25,15). Wierni zaś, po raz pierwszy zostali nazwani chrześcijanami w Antiochii (por. Dz 11,26).

***

Powyższy tekst jest wykładem pochodzącym ze strony www.biblicum.pl.

1. Psalmy te są najczęściej cytowanymi tekstami Starego Testamentu w Nowym. Na przykład: Twych wrogów położę jako podnóżek pod Twoje stopy (Ps 110,1; por. też Ps 8,7).