Apokryfy chrześcijańskie i ich znaczenie

[47] Zob. Euzebiusz, HE 3, 25, 1 -7 i 4, 22, 9. Co do pierwszego ustępu zob. E. Junod e J. D. Kaestli, Histoire des Actes, 9-12; Zob. E. Junod, Eusebe de Cesaree, Serapion.
[48] Zob. F. Bovon-E. Junod, Reading the Apocryphal Acts of the Apostles: „Semeia" 38 (1986) 161-174, szczególnie str. 164; Junod-Kaestli, Dossier, str. 4349 n.
[49] F. Bovon-E. Junod, dz. cyt., 167 nn.
[50] Y. Tissot, L'encratisme et Actes apocryphes. Opinia, którą wypowiada G. Sfameni Gasparro, idzie zbyt daleko w dopatrywaniu się enkratyzmu: Gli Atti apocrifi e la tradizione dell' enkrateia: „Augustinianum" 23 (1983) 287-307.
[51] E. Junod, Apocryphes et heresie, zwłaszcza str. 17 n. Junod i Kaestli są zdania, że również Dzieje Jana, które początkowo nie miały żadnego znamienia gnostyckiego, uległy interpolacjom gnostyckim o cechach walentyniańskich (rozdz. 92-102 i 109): Le dossier 4336-4343.
[52] F. Bovon, La vie des apótres, zwłaszcza str. 157; E. Junod-J. D. Kaestli, Histoire des Actes apocryphes; według A. F. J. Klijna, The Acts of Thomas, Leiden 1962, str. 13 nn., tłumaczenie syryjskie Dziejów Tomasza uległo rewizji ortodoksyjnej. Także Dzieje Piotra uległy przeróbkom i interpolacjom, być może z powodu zwrócenia uwagi na pokutę: zob. Poupon, Les „Actes de Pierre".
[53] Zob. S. L. Davies, Women, Tertullian and the Acts of Paul: „Semeia" 38 (1986) 139-143, który sądzi, że w tym przypadku nie chodzi o Dzieje Pawła, ale o jakiś zagubiony list, której to opinii zaprzecza Th. W. MacKay: tamże, 145-149.
[54] F. Bovon, Les Actes de Philippe: ANRW II, 25, 6 (1988) 4431-4527.
[55] R. Soder, Die Apokryphen.
[56] J. -D. Kaestli, Les principales orientations, zwłaszcza str. 57 - 67.
[57] Na przykład Dzieje Piotra mówią o przebywaniu i śmierci Piotra w Rzymie; Dzieje Jana o działalności Jana w Azji.
[58] Także dzisiaj autorzy tekstów, których uważa się za „natchnionych", nie podają wielu elementów, na których podstawie możnaby było określić miejsce ich pochodzenia; teksty są prawie wyłącznie wyrazem osobowości autorów.
[59] E. Junod, Actes apocryphes et heresie, zwłaszcza str. 15 nn.; J.-D. Kaestli, L 'utilisation.
[60] Zob. M. Starowieyski, Les apocryphes chez les ecrivains, szczególnie str. 138 n.; E. Junod-J. D. Kaestli, Le dossier, str. 4298 n.
[61] Zob. A. D. Smelik, „Aliquanta ipsius Thomae": VChr 28 (1974) 290-294. [Egeria, Pielgrzymka, w: Do Ziemi Świętej, Ojcowie Żywi 13, Kraków 1996, 125-229, (przyp. red.)]
[62] Zob. Erbetta II, 11-16. Pięcioma Aktami najstarszymi i najważniejszymi się posługiwali manichejczycy, zob. Kaestli, L'utilisation.
[63] Nie wiemy na przykład, z jakim rodzajem doketyzmu mamy do czynienia w Dziejach Piotra, o którym mówi Euzebiusz. Zob. E. Junod, Eusebe de Cesaree, Serapion. Dzieje Jana uległy interpolacjom gnostyckim.
[64] E. Junod-J.-D. Kaestli, Les traits caracierislique de la theologie des “Actes de Jean": ReThPh 26 (1976) 139.
[65] Najstarszymi tekstami, sprzed czasów Konstantyna są: Tradycja apostolska, Didascalia apostolich i Konstytucja kościelna apostatów (której nie należy mylić z Konstytucjami apostolskimi).
[66] A. Faivre, La documentation canonico-liturgique de l'Eglise ancienne: RevSR 54 (1980) 204-219; 273-297
[67] Zob. A.-G. Martimort, Nouvel examen de la „Tradition Apostoligue" d'Hippolyte: BLE 88 (1987) 5-25; M. Metzger, Nouvelles perspectives pour la pretendue Tradition Apostoligue: „Ecclesia Orans" 5 (1988)241-259.
[68] Podobnie także Apocryphon Jacobi.
[69] Co do obu tekstów zob. Erbetta 3, 63-70. Pierwszy list wielu uważało za autentyczny, między innymi papież Grzegorz Wielki (Moralia in Job 35, 20, 48: PL 76, 778C).
[70] R. Bauckham, Pseudo-apostolic Letters, odnośnie do III Listu do Koryntian, str. 485 n.; zob. A. F. J. Klijn, The Apocryphal Correspondence between Paul and the Corynthians: VC 17 (1963) 2-23. Co do tekstu: Erbetta 2, 280-282.
[71] Erbetta 3, 209-233. Apokalipsy tej nie należy mylić z Apokalipsą Piotra, znalezioną w Nag Hammadi (CG VII, 3). Zob. R. Bauckham, The Apocalypse of Peter.
[72] Erbetta 3, 175-208. Do tego rodzaju literackiego należy także Pasterz Hermasa, który jednak na ogół jest wydawany z dziełami Ojców Apostolskich.
[73] Kanon muratoriański zaliczał Apokalipsę Piotra do tekstów kanonicznych, ze świadomością, że niektórzy ją odrzucali: „Przyjmujemy jedynie Apokalipsę Jana i Piotra. Niektórzy z naszych nie pozwalają jednak tej ostatniej czytać w Kościele". Klemens Aleksandryjski zalicza ją do Ksiąg Pisma Świętego (Eglo 41; 48 n.).
[74] Istnieją dwie inne Apokalipsy Piotra, jedna w języku arabskim, druga znaleziona w Nag Hammadi, które nie mają nic wspólnego z tym tekstem.
[75] Erbetta III, 353-396
[76] Antonio Acerbi, L'ascensione di Isaia.
[77] Robert G. Hali, The Ascension of Isaiah: Community situation, Date, and Place in Early Christianity: JBL 109 (1990) 289-306.
[78] Zob. W. Rordorf, Die rómische Christenverfolgung im Spiegel der apokryphen Pauls-Acten: NTS 28 (1982) 365 - 374; F. Morard, Souffrance et martyrs dans les Acles apocryphes, w: Actes apocryphes, 95-108.
[79] Zob. Epistula Apostolorum 1; 6; 19; 23; 30; 40; itd.; Apokalipsa Piotra 1; 14; Wniebowstąpienie Izajasza 21; Acta Ioh. passim.
[80] Poupon, Les “Actes de Pierre" et leur. str. 4379 n.
[81] Zob. E. Drioton, Un apocryphe anti-trinitaire: la version copte de la correspondence d'Agbar, roi d'Edesse avec Notre-Seigneur. Rev. de l'Orient Ch. 20 (1915-1917) 306-326; 337-373.
[82] Zob. Acerbi, dz. cyt., str, 248 nn.
[83] A. Benoit, L'apostolicite au second siecle: „Verbum Caro" 15 (1961) 173-184; J. Danielou, Judeo-christianisme et gnoje, w: Aspects du Judeo-christianisme, Paris 1965, str. 139-164; A. Orbe, Ideas sobre la Tradición en la lucha antignóstica: „Augustinianum” 12 (1972) 19-35.
[84] Zob. wykaz „Discours et prieres" w Junod-Kaestli, Acta Iohannis 2, 933. Należy zobaczyć rozdz. 41 n.; 75; 77 nn.
[85] Zob. tymczasem Apokalipsa Piotra 17; List Apostatów; Wniebowzięcie Izajasza 4, l (zob. Acerbi, dz. cyt., 231 n.); Dzieje Piotra 20.