Modlitwa Jezusa

[1] Zob. A. Louf, Panie naucz nas modlić się, Kraków 1987, s. 32.

[2] Zob. J. Łach, Modlitwa wyznaniem wiary, w: Z problematyki etosu biblijnego, Warszawa 1980, s. 114-115; J. Łach, Motywacje modlitwy w Biblii, „Studia Theologica Varsaviensia” 23(1985), z. 2, s. 55-71.

[3] Zob. X. Léon-Dufour, Modlitwa, w: Słownik Nowego Testamentu, s. 404; Z. Abramowiczówna, Słownik grecko-polski, t. III, Warszawa 1962, s. 701.

[4] Rzadziej odnoszony jest bezpośrednio do Jezusa (zob. Dz 9,11.38; Ap 5,8).

[5] Zob. np. Łk 3,21; 6,12; 19,18.28; 22,44; 23,34; Dz 1,14.24; 9,2; 10,9; 13,3. Zob. R. Popowski, Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, Warszawa 2012, s. 21.

[6] Pokrewnymi terminami są deesis (prośba, modlitwa) oraz prosdeomai (mieć potrzebę). Zob. J. Grajewski, Terminologia modlitwy w Biblii, „Studia Teologiczne” 2(1984), s. 21.

[7] Zob. Z. Abramowiczówna, Słownik grecko-polski, t. III, s. 507.

[8] Terminami pokrewnymi są czasowniki aitema (modlitwa, prośba – zob. Flp 4,6; 1 J 5,15), apiteo (domagać się, żądać – zob. Łk 6,30) oraz paraiteomai (zaklinać, błagać, odwoływać się – zob. Łk 14,18; Dz 25,11). Poprzez takie dodanie przedrostków następuje wzmocnienie terminu, podkreślenie uporczywości, domaganie się spełnienia prośby.

[9] Zob. Z. Abramowiczówna, Słownik grecko-polski, t. III, s. 314; J. Banak, Modlitwa w Piśmie Świętym, „Materiały Problemowe” 4(1981), s. 73.

[10] Zob. J. Grajewski, Terminologia modlitwy w Biblii, s. 22.

[11] Zob. R. Popowski, Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, s. 247.

[12] Zob. J. Banak, Modlitwa w Piśmie Świętym, 4(1981), s. 73.

[13] Zob. J. Łach, Motywacje modlitwy w Biblii, s. 58.

[14] Z innych, choć rzadziej używanych określeń należy wymienić: aineo – wielbić (Łk 2,13); eulogeo  wysławiać, wychwalać, błogosławić; boao  i kradzo – krzyczeć. Zob. J. Banak, Modlitwa w Piśmie Świętym, s. 73.

[15] Zob. J. Grajewski, Terminologia modlitwy w Biblii, s. 23.

[16] Zob. P. Łabuda, Paweł jako ojciec i Bóg jako „Abba, Ojciec”, „Verbum Vitae” 20(2011), s. 7-18.

[17] Zob. G. Rafiński, Źródło, treść i adresaci objawienia (Mt 11,25-30), „Studia Gdańskie” 10(1995), s. 167-193; W. Barclay, Ewangelia św. Mateusza, t. II, Warszawa 1977, s. 145.

[18] Zob. A. Paciorek, Ewangelia według św. Mateusza, rozdziały 1 – 13. Wstęp. Przekład z Oryginału. Komentarz, Częstochowa 2005, s. 481-482.

[19] Zob. G. Rafiński, Źródło, treść i adresaci objawienia (Mt 11,25-30), s. 178-179; H. Langkammer, Jezusowa modlitwa w Duchu Świętym (Łk 10,21-22), w: Uważajcie jak słuchacie (Łk 8,18). Teoria i praktyka lectio divina, red. H. Witczyk, S. Haręzga, Kielce 2004, s. 7-18.

[20] Zob. F. Mickiewicz, Ewangelia według świętego Łukasza. Rozdziały 1 – 11. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz, Częstochowa 2011, s. 548; J. Kudasiewicz, Ewangelie synoptyczne dzisiaj, Ząbki 2000, 293-299.  

[21] Zob. P. Łabuda, Dziewięć spotkań ze świętym Pawłem, Tarnów 2008, s. 162-163.

[22] Zob. J. Łach, Motywacje modlitwy w Biblii, s. 65; H. Langkammer, Ewangelia Łukasza. Ewangelia o Zbawicielu i o powszechnym zbawieniu, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 36(1989), z. 1, s. 49.

[23] Zob. F. Mickiewicz, Namaszczenie Jezusa Duchem Świętym na proroka według Łk 3,21-22; 4,18; Dz 10,38, „Collectanea Theologica” 77(2007), z. 1, s. 80-81.

[24] Niektórzy wskazują także, iż owym zwyczajem Jezusa było nauczanie w zgromadzeniach modlitewnych w synagodze. Zob. M. Rosik, Jezus w synagodze w Nazarecie (Łk 4,16-30) – zapowiedź misji namaszczonego proroka, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 9(2001), z. 2, s. 144-145.

[25] Zob. F. Mickiewicz, Ewangelia według świętego Łukasza. Rozdziały 1 – 11, s. 293.

[26] Zob. S. Ormanty, Przemienienie Pańskie na tle Święta Namiotów, „Poznańskie Studia Teologiczne” 10(2001), s. 49.

[27] Zob. P. Łabuda, Błogosławieni, którzy słuchają Słowa Bożego, Tarnów 2018, s. 119-123; S. Fausti, Wspólnota czyta Ewangelię według św. Łukasza, Częstochowa 2006, s. 342.

[28] Zob. J. Flis, Struktura i treść krótkiej wersji modlitwy „Ojcze nasz”: Łk 11,2B-4, „Colloquia Theologica Ottoniana” 2(2013), s. 24.

[29] Zob. J. Jaromin, Obraz modlitwy w przypowieściach Ewangelii według św. Łukasza [11,5-8; Łk 18,1-8; Łk 18,10-14], „Scriptura Sacra” 15(2011), s. 205-2016; H.K. Rumowska, Pouczenia Jezusa dotyczące modlitwy. Wymagania stawiane właściwej modlitwie, w: „Utwierdzaj twoich braci” (Łk 22,32), red. T.M. Dąbek, Kraków 2003, s. 128-132; F. Jóźwiak, Znaczenie modlitwy w dziełach św. Łukasza, s. 133-134.

[30] Zob. M. Bednarz, Modlitwa, w: Poznając Biblię. Jezus Chrystus w kontekście dziejów zbawienia. W drodze do Jerozolimy i wydarzenia paschalne, red. P. Łabuda, Tarnów 2011, s. 88-90.

[31] Zob. I. de la Potterie, Modlitwa Jezusa, Mesjasza – Sługi Bożego – Syna Bożego, s. 46-69.

[32] Zob. P. Łabuda, „Eloi, Eloi lema sabachtani” (Mk 15,34). Modlitwa Jezusa Psalmem 22, w: Kogo szukasz? (J 20,15), red. W. Chrostowski, M. Kowalski, Warszawa 2021, s. 369-382.

[33] Zob. S. Mędala, Ewangelia według świętego Jana, rozdziały 1 – 12. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz, Częstochowa 2009, s. 810.

[34] Zob. F. Gryglewicz, Ostatnie publiczne przemówienie Jezusa (J 12,20-36), „Studia Gdańskie” 4(1980), s. 100; S. Mędala, Ewangelia według świętego Jana, rozdziały 1 – 12, s. 866.

[35] Zob. L. Stachowiak, Modlitwa arcykapłańska (J 17), „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 21(1974), z. 1, s. 85-94; H. Witczyk, „Aby byli jedno”. Sens modlitwy Jezusa w J 17, 1-26, w: Biblia podstawą jedności, red. A. Sikora, Lublin 1996, s. 85-115.