DAMASZEK

Stolica współczesnej Syrii, leżąca prawie 100 km na wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego, na wyżynie wznoszącej się około 700 m n.p.m. Korzysta z wód oazy Ghuta, którą zasilają bliźniacze rzeki, spływające ku wschodowi z Antylibanu: Barada (Abana), która dzieli się na liczne odgałęzienia po spłynięciu ze wzgórz wąskim wąwozem, oraz Nahr el-Awadż (Parpar), która płynie nieco na południe od miasta. Obie rzeki znikają w pustyni wschodniej. Naaman ceni jakość wód Damaszku wyżej niż wód Jordanu (2 Krl 5,12). „Rzeka" (Eufrat) była dla Izajasza metaforą polityczna, oznaczającą zniszczenie przez Asyryjczyków aramejskiego królestwa Resina z siedzibą w Damaszku (Iz 8,5-8).

Damaszek, jedno z najdłużej zamieszkanych miejsc znanych archeologom, przez bardzo długi czas był obecny w świadomości biblijnej. Wspomina się o nim w opowiadaniu o uratowaniu przez Abrahama swoich krewnych (Rdz 14,15). Dawid rozciągnął nad nim swoją władzę (2 Sm 8,5-6), za czasów Salomona kolejni królowie aramejscy uczynili z Damaszku swoją stolicę, ingerując w życie Izraela i Judy aż do podboju asyryjskiego w 732 r. przed Chr. Z tej dynastii lokalnych polityków ślady w Biblii pozostawili: jej założyciel Rezon (1 Krl 11,23-25); Tabrimon, sprzymierzeniec Abijama judzkiego przeciwko Izraelowi (1 Krl 15,19); jego ojciec Chezjon (tamże); jego syn Ben-Hadad I (900-875 przed Chr.), który był sprzymierzony z Baszą izraelskim, później z Asą judzkim (1 Krl 15,18-19); Ben-Hadad II (1 Krl 20) i jego syn Hadadezer, który walczył z Achabem izraelskim; Ben-Hadad III, którego zabił Chazael (843-797 przed Chr.; 2 Krl 8,7-15) i objął po nim władzę. Najdalej w głąb Izraela wkroczył Ben-Hadad IV, który nawet oblegał jego stolicę, Samarię (2 Krl 6,24). Dopiero za Jeroboama II Damaszek wrócił do dawniejszej granicy z Izraelem (2 Kil 14,28). Gdy Asyria rozpoczęła ekspansję na zachód, Resin z Damaszku i Pekach izraelski podjęli w 734 r. przed Chr. nieudaną próbę wciągnięcia króla Achaza do koalicji przeciwko Asyrii (tzw. wojna syro-efraimska). Orędzie Izajasza (7,14) o Judzie wygłoszone przy tej okazji zapewniało, że „młoda kobieta (BT: Panna) pocznie i porodzi syna", do czego nawiązuje Mateuszowe opowiadanie o narodzeniu Jezusa (1,23). Zwycięstwo Asyrii oznaczało zniszczenie Damaszku w 732 r. przed Chr. i śmierć Resina.

Za Asyryjczyków Damaszek był okręgiem administracyjnym, ale znaczącą role polityczną zaczął odgrywać dopiero wtedy, gdy na mocy decyzji Rzymian został stolicą Nabatejczyków (85 r. przed Chr.). Przyłączenie ziem Aretasa III przez Rzym rozpoczęło rządy Nabatejczyków jako namiestników, władców z łaski rzymskiej, np. Aretasa IV, który sprawował rządy, gdy Paweł przybył do Damaszku (Dz 9,2-30; 2 Kor 11,3; Ga 1,17).

Głównym bóstwem miasta, co ilustrują imiona kilku władców, był Hadad, bóg burzy; na miejscu jego świątyni cesarz rzymski Teodozjusz (379-395 po Chr.) wzniósł kościół Św. Jana Chrzciciela. Za muzułmańskich Umajjadów (VIII w. po Chr.) kościół ten został zniszczony (oprócz otaczających go murów i wież na czterech rogach), gdy Al-Walid wzniósł tu sławny Wielki Meczet.
(EB)