DZIESIĘCINA

Dziesiąta część rocznych przychodów przeznaczona na cele sakralne. Oddawanie dziesięciny było bardzo powszechną praktyką na całym Bliskim Wschodzie, szczególnie w Mezopotamii, skąd znane są teksty neobabilońskie z VI w. przed Chr. traktujące o zbieraniu dziesięcin w celu wsparcia świątyni. Inne dokumenty wskazują, że zbieranie dziesięciny mogło też służyć celom świeckim. Tabliczki z Ugarit z XIV w. przed Chr. mówią o dziesięcinie jako podatku królewskim, który ściągał król i rozdzielał między swoich dworzan. Królowie Syrii z dynastii Seleucydów pojmowali dziesięcinę podo bnie - jako źródło królewskich przychodów (1 Mch 10,31; 11,35), natomiast Żydzi w tym samym czasie traktowali ją wyłącznie jako podatek sakralny (1 Mch 3,49).

Natura i funkcja: Rekonstrukcja przejrzystego obrazu natury i funkcji dziesięciny w czasach biblijnych jest niezwykle trudne ze względu na sprzeczne zapisy dotyczące dziesięciny w tradycjach biblijnych oraz problemy związane z określeniem dat i miejsca powstania tych tekstów. Wydaje się, że dziesięcinę pojmowano odmiennie w różnych czasach i miejscach w całym okresie biblijnym. Większość tekstów biblijnych dotyczących dziesięciny zgadza się, że służyła ona pewnym celom sakralnym i była obligatoryjna, ale różni się w kwestii, na co konkretnie ją wydawano i kto nią dysponował.

W czasach Ezdrasza i Nehemiasza dziesięcina była podatkiem świątynnym przeznaczonym na wsparcie kapłanów i lewitów (Ne 10,37-38; 12,44; 13,5.12), chociaż nie zawsze tak się działo (Ml 3,8.10). Przepisy zawarte w Pięcioksięgu w podobny sposób podkreślają sakralny i obligatoryjny charakter dziesięciny. Kpł 27,30-33 zaznacza, że cała dziesięcina z ziemi, czy to z plonów ziemi, czy to owoców drzew, należy do Boga i że jedna dziesiąta wszystkiego, co stanowi własność pasterza, także podlega temu prawu. Lb 18,21-32 podkreśla, że dziesięcina, którą składa lud, jest dziedzictwem lewitów, którzy mają obowiązek przekazania jednej dziesiątej części tego, co otrzymują, kapłanom. Pwt 14,22-29 zaznacza, że lud ma oddawać dziesiątą część z plonu wszelkiego nasienia wina i oliwy, a także pierworodne ze swoich trzód i zwierząt domowych, i że powinien spożywać swoją dziesięcinę w świątyni. Ale każdego trzeciego roku dziesięcina miała być przekazana lewitom, obcym, sierotom i wdowom, czyli tym wszystkim, którzy byli biedni. W przypadku lewitów, ich bieda wynikała z żądania zawartego w Księdze Powtórzonego Prawa, na podstawie którego wszystkie sanktuaria, z wyjątkiem jednego, miały być zamknięte; w ten sposób lewici, którzy pełnili w tych sanktuariach swoją posługę, zostali pozbawieni środków utrzymania (por. Pwt 12).Jeśli ktoś mieszkał daleko od świątyni, tak że dostarczenie do niej dziesięciny było niepraktyczne, można ją było sprzedać, a za uzyskane pieniądze kupić zastępczą żywność w celu spożycia jej w świątyni, ale wymóg spożywania dziesięciny w świątyni pozostawał w mocy. Kpł 27,31 zaś postanawia, że jeśli ktoś chciałby wykupić część swojej dziesięciny za pieniądze, powinien dodać do niej jedną piątą jej aktualnej wartości.

Podatek czy ofiara: Pozostałe teksty podnoszą pytania dotyczące sakralnej czy obligatoryjnej natury dziesięciny. Kiedy prorok Samuel przestrzega naród przed niebezpieczeństwem, jakie wiąże się z ustanowieniem króla, zwraca uwagę, że król będzie ściągał dziesięcinę z plonów pól, winnic, trzód i przekaże ją swoim urzędnikom i sługom (1 Sm 8,15.17). W tym przypadku dziesięcina jest obligatoryjnym podatkiem królewskim i nie ma charakteru sakralnego. W tradycjach patriarchalnych dziesięcina jest dobrowolną ofiarą na rzecz sanktuarium. Abraham oddaje dziesiątą część swego łupu Me1chizedekowi, królowi-kapłanowi Salemu (czyli Jerozolimy), kiedy otrzymał od niego błogosławieństwo (Rdz 14,20; por. Hbr 7,1-10).Jakub w Betel, zaraz po swoim śnie o drabinie sięgającej nieba (Rdz 28,22), ślubuje oddawać Bogu dziesięcinę ze wszystkich swych dochodów. Interesująca próba pogodzenia koncepcji dziesięciny jako królewskiego podatku z koncepcją dziesięciny jako ofiary sakralnej zwraca uwagę, że zarówno Jerozolima, jak i Betel były miejscowościami, w których istniały sanktuaria założone przez królów (2 Sm 6; l Krl 6-8; Am 7,13; l Krl 12,25-33). W tym świetle opowiadania o patriarchach wydają się etiologicznymi legendami mającymi związek z późniejszym kwestionowaniem sakralnych dziesięcin składanych na rzecz świątyni przez królów, którzy utrzymywali świątynię (Ez 45,17) i sprawowali kontrolę nad jej skarbcem. Według 2 Krn 31,5.6.12 król Ezechiasz gromadził i przechowywał ofiary, łącznie z dziesięciną, w świątyni.

Późny judaizm utrzymał dziesięcinę zastrzegając, że dziesięcinę należy składać ze wszystkich rzeczy jadalnych, które były uprawiane i wyrosły z ziemi (mMaas. 1,1; por. Łk 18,12). Ale rozbieżności między przepisami dotyczącymi składania dziesięciny w Kpł 27,30-33; Lb 18,21-32 i Pwt 14,22-29 doprowadziły do wyróżnienia w Misznie dwóch dziesięcin. Pierwsza z nich to dziesięcina dla lewitów, a druga to dziesięcina spożywana przez lud w świątyni. Gorliwość tych, którzy składali dziesięcinę nawet z ziół, zwróciła uwagę Jezusa, ale została skrytykowana przez Niego z powodu lekceważenia ważniejszych etycznych i religijnych przykazań (Mt 23,23). Jezus nie potępił praktyki składania dziesięciny jako takiej.
(EB - za zgodą Wydawnictwa "Vocatio" :.)