Jest jeden Bóg – biblijne źródła wiary. Aspekty dogmatyczne

Pokorna zgoda na niepojętość Tajemnicy Boga (tajemnicy cierpienia), na niedysponowalność Bogiem, połączona z wywiedzioną z wiary pewnością istnienia chrystologicznego klucza do jej wrót – stanowi serce chrześcijaństwa; umieszcza Hioba z całym jego bólem w przestrzeni ufności:

[…] do chrześcijańskiego życia należy dialog z Bogiem w obliczu natarcia sił ciemności. W chwilach próby musimy rozmawiać z Bogiem jak Hiob. Wiara oznacza bowiem przekonanie, że przed Bogiem możemy stawać z całą nasza egzystencją. […] Oznacza otwarte spojrzenie na całość rzeczywistości i cały ciężar naszej chrześcijańskiej egzystencji, stawiając ją przed obliczem Boga, który osądza i ocala – nawet jeśli, podobnie jak Hiob, sami nie umiemy dać na to wszystko żadnej odpowiedzi, i jedynym, co nam pozostaje, jest pozostawienie jej Bogu, wyznając Mu, że bez odpowiedzi trwamy w naszej ciemności¹⁶.

Bóg odpowiada w Chrystusie. Jest blisko, poszerza serce, zachowuje niepojętość. Zgoda na ową niepojętość Boga (a taka zgoda albo przybiera kształt miłości wobec Boga i życia, albo nie ma jej wcale, a w jej miejsce pojawia się rozpacz i bunt) prowadzi nas w samo serce niepojętego Mysterium Dei – do chrystocentrycznie pojętej Tajemnicy Jego Miłosierdzia. Alternatywą dla boga złego i słabego nie jest bowiem – jak chciał Voltaire i jego następcy – Bóg nieistniejący, ale Bóg solidarnie schodzący z cierpiącym człowiekiem i stworzeniem w epicentrum zła i słabości: na dno piekła. Czyli Bóg miłosierny i (bo) ukrzyżowany.

Najbardziej niepojęta w Bogu jest Jego zdolność do współcierpienia z nami.

9. Współcierpiący

Niepojęty nie odpowiada żadną teorią ani sofistyczną argumentacją. Odpowiedzią Boga jest czyn – współczucie, które przybiera postać współcierpienia:

Współczucie to ma zatem ciało. Zwie się: biczowanie, cierniem koronowanie, ukrzyżowanie, grób. Wstąpiło ono w nasze cierpienie. Co to oznacza, co to może oznaczać, niech nam powiedzą wizerunki Ukrzyżowanego i wizerunki Matki Bolesnej z martwym ciałem Syna. Przed takimi obrazami i w takich obrazach cierpienie uległo dla ludzi przeobrażeniu: dowiedzieli się oni, że w najgłębszym centrum ich cierpień mieszka sam Bóg, że w swych ranach zjednoczyli się właśnie z Nim¹⁷.

Pytanie o to, czy Bóg cierpi, jest jednym z najdonioślejszych pytań ludzkiego namysłu nad tajemnicą Boga. Można sobie z łatwością wyobrazić, jak dalekosiężne będą konsekwencje udzielonej odpowiedzi i jak potężny wywrą wpływ na obraz Boga i człowieka, na kształt religijności, na kulturę. W dziejach ludzkiej myśli i w dwutysiącletniej historii chrześcijańskiej teologii odpowiadano na to pytanie i negatywnie, i pozytywnie.

Bóg cierpi – powiada wielu współczesnych teologów (kto wie, czy nie większość…). „W teologii nie ma bardziej fałszywej idei od tej, że Bóg nie podlega cierpieniu”¹⁸, głosił pod koniec XIX w. Andrew M. Fairbairn, a już w niespełna sto lat później Huw P. Owen mógł napisać, że niecierpiętliwość Boga „jest najbardziej kwestionowanym aspektem klasycznego teizmu”¹⁹. Zdaniem teologów tej orientacji, już Stary Testament prezentuje wizję Boga i świata, w której jest miejsce na pathos („cierpienie”) Boga. Podczas gdy filozofia grecka głosiła absolutną apatheia bóstwa, jako metafizyczny aksjomat (boska samowystarczalność i niecierpiętliwość, Bóg ani nie kocha, ani nie nienawidzi), religia Izraela przynosi radykalny przełom w rozumieniu boskości. Pathos Boga jest formą Jego istotnej więzi z historią i ze światem, formą Jego w nich uczestnictwa i troski o nie. Pierluigi Ferrari:

[…] jest On przedstawiany jako Ten, który namiętnie kocha ludzi, których stworzył, cierpi z powodu grzechu Izraela, idzie z nim na wygnanie, nawet Jego gniew jest wyrazem zranionej miłości. W ten sposób Jego shekinah, czyli Jego obecność w Izraelu, przekracza granice każdego świętego miejsca, wyznaczonego na „mieszkanie Boga”, nawet świątyni jerozolimskiej, i urzeczywistnia się w czasie historii ludzi. Jego serce jest tam, gdzie oni idą²⁰.