Eucharystia pierwszego Kościoła

Apostoł Narodów

W Troadzie

Trzecia wzmianka o „łamaniu chleba” w Dziejach Apostolskich pojawia się w przekazie o pobycie Pawła w Troadzie, podczas tzw. trzeciej podróży misyjnej. W czasie tej wizyty miał miejsce cud wskrzeszenia młodzieńca, który wypadł z okna na trzecim piętrze i zmarł. Zdarzenie miało miejsce w niedzielę, kiedy to tamtejsi chrześcijanie gromadzili się na celebracji Eucharystii, określanej jako „łamanie chleba”. Św. Łukasz zapisze: „W pierwszym dniu po szabacie, kiedy zebraliśmy się na łamanie chleba, Paweł, który nazajutrz zamierzał odjechać, przemawiał do nich i przedłużył mowę aż do północy. Wiele lamp paliło się w górnej sali, gdzie byliśmy zebrani. Pewien młodzieniec, imieniem Eutych, siedział na oknie pogrążony w głębokim śnie. Kiedy Paweł przedłużał przemówienie, zmorzony snem spadł z trzeciego piętra na dół. Podniesiono go martwego. Paweł zeszedł, przypadł do niego i wziął go w ramiona: „Nie trwóżcie się – powiedział – bo on żyje”. I wszedł na górę, łamał chleb i spożywał, a mówił jeszcze długo, bo aż do świtania (Dz 20,7-11).

Zanim wspólnota mogła uczestniczyć w samym geście łamania chleba, Autor wspomina długie przemówienie Pawła. Kontekst całego wydarzenia wskazuje, iż chodzi o mowę pożegnalną Apostoła, który następnego dnia miał opuścić wspólnotę w Troadzie i udać się w dalszą drogę. Warto jednak zwrócić uwagę, iż na określenie przemówienia Pawła Łukasz używa czasownika (gr. dialegomai), który w innych miejscach oznacza nauczanie Apostoła w synagodze (Dz 17,2.17; 18,4.19; 19,8). W ten sposób Autor Dziejów przekazuje, iż zebrania liturgiczne rozpoczynały się od nauczania apostolskiego, którego przedmiotem było głoszenie Ewangelii[32].

W opisie św. Łukasza wyrażenie „łamać chleb” pojawia się dwukrotnie (Dz 20,7.11). Nie wydaje się, by chodziło tu o zwykły posiłek. Kontekst całego zdarzenia – górna sala, lampy, wskrzeszenie, przemawia za eucharystycznym odczytaniem. Zgromadzenie to odbywało się „pierwszego dnia po szabacie”, a zatem w niedzielę. Paweł głosi naukę, zaś całe spotkanie miało miejsce w domu. Te trzy informacje zgadzają się z praktyką pierwszych chrześcijan. Tu również uczestnicy spotkania z Pawłem zgromadzili się na słuchanie słowa Bożego i celebrację eucharystyczną. Uwaga Autora Dziejów skupiona jest na nauczaniu i „łamaniu chleba”, nie zaś na zwykłym posiłku[33]. Takie same zalecenia daje Paweł Koryntianom: powinni posilić się w domu, a na spotkanie wierzących przyjść w celu przyjęcia nauki i uczestnictwa w celebracji eucharystycznej (1 Kor 11,18-22).

Przekaz Dz 20,7-11 jest najstarszym świadectwem nowotestametnalnym, iż chrześcijanie zbierali się na modlitwę i Eucharystię w innym dniu niż żydowski szabat. Trudno jest odpowiedzieć jednoznacznie, czy chodzi o sobotni czy niedzielny wieczór. Jeśli przyjmiemy, że Łukasz liczy czas według sposobu żydowskiego, to wydarzenie miałoby miejsce w sobotę wieczorem, kiedy już rozpoczyna się niedziela, jeśli natomiast według sposobu rzymskiego, to w niedzielę wieczorem. Jakkolwiek uznając jest to świadectwo, iż Eucharystia w pierwotnym Kościele była sprawowana po szabacie – w niedzielę.